Μεταφέρετε τις αξίες σας στα παιδιά μέσα από τη συμπεριφορά σας
Τα παιδιά κάνουν αυτό που βλέπουν και όχι αυτό που τους λέμε. Εμείς οι γονείς έχουμε την τάση να βγάζουμε μεγάλους και ωραίους λόγους, κουνώντας διακριτικά το δάχτυλο για το σωστό και το ηθικό. Τα λόγια μας, όμως, δεν θα φέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, εάν δεν συνδυαστούν με πράξεις.
Όταν, για παράδειγμα, το παιδί μας θα μιλήσει με αγένεια σε κάποιον φίλο ή γνωστό του επειδή είναι κουρασμένο ή κακόκεφο, δεν αρκεί να το στριμώξουμε σε μια γωνία κάνοντας του κήρυγμα για την ευγένεια και την καλή συμπεριφορά. Το πιθανότερο είναι πως δεν θα μας ακούσει καν. Ωστόσο, όταν τονίζουμε την αξία της ευγένειας και του σεβασμού την ίδια στιγμή που καλημερίζουμε χαμογελώντας την πωλήτρια στο φούρνο, ή χρησιμοποιούμε λέξεις όπως το «ευχαριστώ» και το «παρακαλώ» στην καθημερινότητά μας, με τον καιρό θα μιμηθεί το παράδειγμά μας και θα μάθει μέσα από τις δικές μας πράξεις να είναι ευγενικό.
Μιλήστε για τα συναισθήματα
Τα συναισθήματα, παρόλο που δεν τους δίνουμε πάντα την πρέπουσα σημασία, είναι εξίσου σημαντικά με τη συμπεριφορά. Είναι καλό να γνωρίζουν τα παιδιά πως ό,τι κι αν νιώθουν είναι φυσιολογικό και αποδεκτό, ακόμα κι αν μοιάζει μεμπτό ή κακό. Όπως έλεγε κι ο Γκάντι, κανένα συναίσθημα δεν είναι αρνητικό αρκεί να μάθουμε να το εκτονώνουμε σωστά και δημιουργικά.
Ένα θυμωμένο παιδί λόγου χάρη, που ενδέχεται να κλάψει ή να πετάξει βίαια τα παιχνίδια του στο πάτωμα, είναι σημαντικό να γνωρίζει πως ο θυμός που νιώθει εκείνη τη στιγμή δεν το κάνει «κακό παιδί», δεν γίνεται ανεπιθύμητο. Το συναίσθημά του είναι φυσιολογικό. Εξάλλου, όλοι θυμώνουμε. Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι να του δείξουμε τον τρόπο να εκφράζεται όχι βίαια αλλά με ένα τρόπο πιο δημιουργικό. Μπορεί, για παράδειγμα, να ζωγραφίζει το θυμό του σ’ ένα χαρτί ή να τον εκτονώνει παίζοντας. Τον τρόπο θα τον βρει μόνο του, αρκεί να του πούμε πως υπάρχει.
Εξηγήστε πώς η συμπεριφορά τους επηρεάζει τους άλλους ανθρώπους
Κάθε δράση φέρνει και μια αντίδραση, κάτι το οποίο δεν γνωρίζουν τα παιδιά. Είναι δύσκολο για εκείνα να συνειδητοποιήσουν πως οι πράξεις τους μπορεί να έχουν επιπτώσεις σε κάποιον άλλον. Η καθοδήγηση των γονιών σε αυτό το επίπεδο είναι κάτι παραπάνω από σημαντική, αφού θα καλλιεργήσουν την ενσυναίσθηση και την συναισθηματική ωρίμανση των παιδιών τους.
Όταν το τρίχρονο παιδί μας αρνηθεί να μοιραστεί την κούκλα του με την φίλη της, ως γονείς οφείλουμε να το επισημάνουμε. Μια πρόταση όπως «νομίζω πως η φίλη σου νιώθει λυπημένη που δεν της έδωσες για λίγο την κούκλα σου και τώρα κλαίει» είναι πολύ πιο ωφέλιμη από το να το μαλώσουμε και να του επιβάλλουμε να δώσει το παιχνίδι του. Με αυτόν τον τρόπο κατανοεί το νόημα των πράξεών του και το πώς μια επιλογή του μπορεί να επηρεάσει τους γύρω του.
Ταινίες, θέατρο, βιβλία και ντοκιμαντέρ
Η τέχνη είναι η πύλη μας προς τον πολιτισμό, ο δρόμος που οδηγεί στον εξευγενισμό των βασικών ανθρώπινων ενστίκτων και πυροδοτεί την φαντασία μας. Μέσα από τα παιδικά βιβλία, τις ταινίες που λατρεύουν όλα τα παιδιά ή διάφορες άλλες εκδηλώσεις και καλλιτεχνικές δραστηριότητες, μπορείτε να μεταφέρετε μηνύματα που μόνο τα λόγια σας δεν θα καταφέρουν να περάσουν.
Μια ιστορία με πρωταγωνιστή ένα μικρό παιδί, για παράδειγμα, με το οποίο το μικρό μας θα μπορέσει να ταυτιστεί, θα μπορέσει να κάνει κατανοητές έννοιες όπως η φιλία, η αλληλεγγύη, ο σεβασμός ή η αγάπη. Ας δώσουμε στα παιδιά μας, λοιπόν, τροφή για σκέψη και συναισθηματική καλλιέργεια επιλέγοντας τις ταινίες ή τα βιβλία με τα οποία έρχονται σε επαφή, χρησιμοποιώντας τα ως πλατφόρμα συζήτησης για θέματα ηθικής.
Ενθαρρύνετε τα παιδιά να εκφράζουν τη γνώμη τους
Η ελευθερία είναι κάτι που διδάσκεται. Ένας καλός άνθρωπος δεν μπορεί παρά να είναι ένας ελεύθερος άνθρωπος, με ανοιχτό μυαλό και κατανόηση. Ωστόσο, ακόμα και η ελευθερία χρειάζεται τα όρια της για να είναι ευτυχισμένη, κι αυτά τα όρια πρέπει να διδάξουμε εμείς στα παιδιά μας. Με το να τα ενθαρρύνουμε να λένε την γνώμη τους και να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, του δίνουμε την ευκαιρία να συζητήσουν για κάτι που συνέβη, να εκφράσουν το δικό τους δίκιο, να μπουν στη θέση του άλλου και να αντιληφθούν πως, ακόμα κι αν κάποιες φορές νιώθουν αδικημένα, στην πραγματικότητα είναι εκείνα που έχουν αδικήσει.
Το να μάθουμε στα παιδιά να μπαίνουν στη θέση του άλλου χωρίς να καταπιέζουν την δική τους οπτική, είναι ένα εφόδιο που θα τα βοηθήσει πολύ στην μετέπειτα ζωή τους. Η ελευθερία με σεβασμό και κατανόηση προς τους άλλους, είναι, ίσως, αυτό που λείπει περισσότερο απ’ όλα στον κόσμο μας.
Να είστε δίκαιοι και καλοί ακροατές
Κάθε φορά που το παιδί έχει κάτι σημαντικό να μας πει, ο τρόπος που θα το ακούσουμε θα καθορίσει όχι μόνο την μεταξύ μας σχέση, αλλά και την προσαρμογή του παιδιού μας στην κοινωνία. Ακόμα κι αν αυτό που έχει να μας πει μοιάζει ανούσιο στ’ αυτιά μας, ακόμα κι αν είναι μια ανόητη δικαιολογία για την ζημιά που έκανε, εμείς οφείλουμε να το ακούσουμε με προσοχή. Η δική μας ανοιχτόμυαλη στάση θα το βοηθήσει να φερθεί ανάλογα σε μια αντίστοιχη κατάσταση, ενώ του διδάσκουμε τον σεβασμό προς τον συνομιλητή μας.
Η επιθετική συμπεριφορά, οι άσκοπες φωνές ή φράσεις όπως «δεν προλαβαίνω τώρα», «δεν ακούω τίποτα, πήγαινε στο δωμάτιό σου», ακόμα κι αν εκείνη τη στιγμή μοιάζουν μονόδρομος, καλό είναι να αποφεύγονται. Ακόμα, όμως, κι αν είμαστε τόσο πολυάσχολοι ή θυμωμένοι που αδυνατούμε να διαχειριστούμε την κατάσταση, μπορούμε να το πούμε με ειλικρίνεια: «τώρα νιώθω πολύ θυμωμένη. Σε λίγα λεπτά που θα είμαι πιο ήρεμη, θα ήθελα να σε ακούσω». Αρκεί να μην αδιαφορήσουμε.
