Τι είναι το «καρεκλάκι της σκέψης»;
Είναι μια μέθοδος νουθεσίας απ’ τα παλιά. Ένα είδος τιμωρίας, λιγότερο αυστηρό απ’ το «κάτσε στη γωνία με το ένα πόδι όρθιο», αλλά σίγουρα αναντίστοιχο με τις σύγχρονες παιδαγωγικές γραμμές.
Πρακτικά, η μέθοδος προτείνει το εξής:
Όταν το παιδί συμπεριφέρεται, ας πούμε, «ανάρμοστα», το προειδοποιείς με χαμηλή φωνή και χωρίς υστερίες, ότι αν συνεχίσει θα πρέπει να καθίσει στο καρεκλάκι της σκέψης. Αν συνεχίσει, παρά την προειδοποίηση, τότε το πηγαίνεις στο ορισμένο σημείο, το βάζεις να καθίσει χωρίς να ασκήσεις βία και του ζητάς να σκεφτεί το λάθος του εξηγώντας του τι είναι αυτό που δεν δέχεσαι στη συμπεριφορά του. Απομακρύνεσαι απ’ το σημείο για να το αφήσεις να σκεφτεί και να ηρεμήσει και επιστρέφεις κάποια λεπτά μετά –ορισμένες «οδηγίες» προτείνουν ένα λεπτό για κάθε χρόνο της ηλικίας του παιδιού. Αν σε φωνάξει το αγνοείς κι αν σηκωθεί το επιστρέφεις στη θέση του χωρίς να του μιλήσεις καθόλου. Όταν ο χρόνος περάσει, επιστρέφεις, εξηγείς ξανά ποιο ήταν το λάθος του, το αγκαλιάζεις και το φιλάς και του υπενθυμίζεις πόσο το αγαπάς.
Σύμφωνα με τους υποστηρικτές της μεθόδου…
Οι υπερασπιστές της μεθόδου αυτής, ισχυρίζονται ότι είναι ένας καλός τρόπος να διδαχτεί το παιδί πώς να ξεχωρίζει το «σωστό» απ’ το «λάθος». Θεωρούν ότι, καλώντας το να σκεφτεί, αναπτύσσουν την ενσυναίσθησή του και καλλιεργούν τα εργαλεία σκέψης του. Ταυτόχρονα, κρίνουν ότι η έλλειψη βίας -λεκτικής και σωματικής- απενοχοποιούν αυτήν τη μέθοδο νουθεσίας, ειδικά σε σχέση με άλλες, σκληρότερες μεθόδους.
Ο αντίλογος
Οι γονείς και οι νηπιαγωγοί που έχουν εφαρμόσει την εν λόγω μέθοδο, την κρίνουν ως αποτελεσματική. Ωστόσο, κι ένα χέρι ξύλο μπορεί να είναι «αποτελεσματικό» -μπορεί, δηλαδή, ένα παιδί να σταματήσει να παίρνε τα παιχνίδια απ’ το αδερφάκι του γιατί φοβάται ότι θα το χτυπήσουν. Αυτό, όμως, τι σημαίνει; Ο παιδαγωγικός δρόμος που επιλέγουμε δεν κρίνεται μόνο από τα αποτελέσματα που φέρνει. Ποιοι είναι, λοιπόν, οι λόγοι που καθιστούν, σύμφωνα με πολλούς, το «καρεκλάκι της σκέψης» λανθασμένη πρακτική;
Κατ΄ αρχάς, ο πρώτος και κύριος αντίλογος έρχεται από τους νευροεπιστήμονες κι όσους ασχολούνται με τη γνωσιακή ανάπτυξη, που υπογραμμίζουν, ότι τα νήπια δεν είναι σε θέση να βάλουν σε εφαρμογή τον μηχανισμό ανατροφοδότησης, της συλλογής δηλαδή δεδομένων, της λογικής επεξεργασίας τους και τις παραγωγής ασφαλών συμπερασμάτων. Πρόκειται για νοητικές διεργασίες ανώτερες απ’ αυτές που μπορεί να «πιάσει» το μυαλό ενός νηπίου, σύμφωνα με τους ειδικούς. Επομένως, η λογική «σκέψου καλά αυτό που έκανες και κατάλαβε το λάθος σου», δεν έχει εφαρμογή σε ένα τρίχρονο που, το πιθανότερο είναι, να μην μπορεί ούτε να σκεφτεί, ούτε να καταλάβει –τουλάχιστον στο βαθμό που περιμένει ο γονιός.
Η πυροσβεστική καταστολή, δεν λύνει το πρόβλημα μακροπρόθεσμα. Είναι πολύ λογικό, ως γονείς, να ψάχνουμε γρήγορες κι εύκολες λύσεις που θα λύσουν πρακτικά το πρόβλημα που έχει προκύψει. Ωστόσο, στόχος μας πρέπει να είναι το να αποθαρρύνουμε το παιδί να κάνει το ίδιο λάθος στο μέλλον κι όχι να λύσουμε στο πόδι κι επί τόπου το θέμα. Ζητούμενο είναι να κάνει το σωστό επειδή αντιλαμβάνεται ποιο είναι το σωστό, όχι επειδή φοβάται την αντίδρασή μας. Οι σχέσεις που βασίζονται στον φόβο είναι σχέσεις ανασφάλειας κι ανισότητας.
Η σκέψη συνδέεται με την τιμωρία κι αυτό μόνο κακό μπορεί να είναι. Λέγοντας σε ένα παιδί «πήγαινε και σκέψου» κάθε φορά που κάνει κάτι κακό, πετυχαίνουμε το να συνδυάσει την κακή συμπεριφορά, τον θυμό της μαμάς και τη συνεπακόλουθη τιμωρία με τη διαδικασία της σκέψης. Και ποιος θέλει να μεγαλώσει ένα παιδί που αντιπαθεί να σκέφτεται;
Η συζήτηση και η επικοινωνία είναι πάντα το κλειδί για μια υγιή σχέση –ακόμη κι αν πρόκειται για σχέση μ’ ένα τρίχρονο. Προτιμήστε να κουβεντιάσετε, αντί να απομονώσετε το παιδί σε ένα σημείο-φυλακή όπου θα υποχρεωθεί να σκεφτεί κάτι με αμφίβολη επιτυχία.
