Η επ. Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Παν/μιου Αθηνών, Γυναικολόγος - Χειρουργός - Ειδ. Μαστολόγος Δρ. Λυδία Ιωαννίδου-Μουζάκα παραθέτει τα πιο κοινά καλοήθη ογκίδια που εμφανίζονται στους γυναικείους μαστούς, πώς αντιμετωπίζεται το κάθε ένα και δίνει συμβουλές για σωστή πρόληψη.
Κύστεις
Οι κύστεις μοιάζουν με μαλακά σακουλάκια, με μικρή συλλογή υγρού. Μία κύστη έχει ομαλή υφή, είναι συνήθως μαλακή, ενώ μπορεί να είναι και επώδυνη. Μετακινείται εύκολα και μπορεί να αναπτυχθεί σε οποιοδήποτε σημείο του μαστού ή και στους δύο μαστούς ή να υπάρχουν περισσότερες από μία στον ίδιο μαστό, με ακανόνιστη διόγκωση.
Πώς δημιουργούνται: Συχνά, προς το τέλος της περιόδου, τα κύτταρα στους μαστούς διογκώνονται και συγκρατούν υγρό. Αν το υγρό αυτό παραμείνει και μετά την περίοδο, τότε σχηματίζονται κύστεις. Προκαλούνται, λοιπόν, εξαιτίας ορμονικών διαταραχών, γι'αυτό είναι συχνότερες σε γυναίκες μεταξύ 30-50 ετών, και συνήθως εξαφανίζονται μετά την εμμηνόπαυση.
Πώς αντιμετωπίζονται: Τις περισσότερες φορές οι κύστεις εξαφανίζονται μόνες τους, οπότε δεν απαιτείται η αφαίρεσή τους. Αν, όμως, είναι μεγάλες ή επώδυνες, το υγρό που περιέχουν μπορεί να αφαιρεθεί με παρακέντηση. Η διαδικασία δεν είναι επώδυνη, ενώ τόσο η κύστη όσο και ο πόνος εξαφανίζονται. Πάντως, δείγμα του υγρού στέλνεται για κυτταρολογική εξέταση. Στο 10% των περιπτώσεων οι κύστεις ξαναπαρουσιάζονται.
Ινοαδενώματα
Τα ινοαδενώματα είναι συμπαγή ογκίδια από ινώδη και αδενικό ιστό και εμφανίζονται συχνότερα στις νεαρές ηλικίες (μεταξύ 20-30 ετών), αλλά μπορεί να αναπτυχθούν και σε μεγαλύτερες γυναίκες. Μπορεί να προκαλέσουν ενόχληση ή πόνο, μπορεί να μεγαλώσουν (ιδιαίτερα κατά την εγκυμοσύνη), ενώ μετακινούνται εύκολα αν πιεστούν με τα δάχτυλα. Κάποιες γυναίκες παρουσιάζουν ινοαδενώματα και στους δύο μαστούς.
Πώς δημιουργούνται: Και σε αυτή την περίπτωση τα ινοαδενώματα προκαλούνται συνήθως από ανισορροπία των θηλυκών ορμονών (οιστρογόνων και προγεστερόνης), αλλά μόνο στην περιοχή εκείνη.
Πώς αντιμετωπίζονται: Αν επιβεβαιωθεί ότι κάποιος όγκος είναι ινοαδένωμα δεν υπάρχει λόγος να αφαιρεθεί, εκτός αν το προτείνει ο γιατρός. Εξαρτάται, πάντως, από το μέγεθός του, το πού βρίσκεται, την ηλικία της γυναίκας και το αν έχει αποκτήσει παιδιά. Χρειάζεται προσοχή αν η γυναίκα εμφάνισε ινοαδενώματα μετά τα 35 χρόνια, καθώς τότε μπορεί αυτά να συνδέονται με κάποια κακοήθεια. Αν χρειαστεί να αφαιρεθεί ένα ινοαδένωμα, η επέμβαση είναι απλή και μπορεί να γίνει ακόμα και με τοπική αναισθησία. Στη συνέχεια ο όγκος στέλνεται στο εργαστήριο για μικροσκοπική εξέταση. Πάντως, αν ένα αδένωμα αφαιρεθεί ολοκληρωτικά δεν επανεμφανίζεται –μπορεί όμως να αναπτυχθεί ένα καινούργιο. Τέλος, είναι προτιμότερο να αφαιρείται πριν την εγκυμοσύνη, καθώς κατά την διάρκειά της αναπτύσσεται αρκετά.
Ινοκυστική μαστοπάθεια
Οι ινοκυστικές αλλοιώσεις στους μαστούς γίνονται αντιληπτές ως ψηλαφητές μάζες, με σαφή ή ασαφή όρια, ενώ μπορεί άλλοτε να είναι ανώδυνες και άλλοτε επώδυνες. Η πάθηση αυτή είναι πολύ συχνή σε γυναίκες ηλικίας 30-50 ετών και τα συχνότερα σύμπτωμά της είναι ο έντονος πόνος στην περιοχή του μαστού, το αίσθημα πρηξίματος στους μαστούς, η εμφάνιση «εξογκωμάτων» σε σημεία, καθώς και οι εκκρίσεις από τη θηλή. Τα συμπτώματα είναι περισσότερο έντονα λίγο πριν έρθει στη γυναίκα περίοδος.
Πώς δημιουργείται: Το πιθανότερο είναι ότι και αυτή η πάθηση συνδέεται με τις γυναικείες ορμόνες, αφού μετά την περίοδο τα συμπτώματα συνήθως εξαφανίζονται. Δεν είναι λίγοι πάντως οι μαστολόγοι που πιστεύουν ότι ρόλο στην εμφάνισή της μπορεί να παίζει και η διατροφή της γυναίκας (π.χ. η πρόσληψη μεγάλης ποσότητας καφεΐνης και λιπαρών τροφών).
Πώς αντιμετωπίζεται: Το πρόβλημα κατά κανόνα λύνεται μόνο του, μετά την εμμηνόπαυση. Καλό είναι πάντως τις ημέρες της περιόδου να αποφεύγει η γυναίκα τα καφεϊνούχα ροφήματα και τις τροφές που ευνοούν την κατακράτηση υγρών. Ο γιατρός θα κρίνει αν θα χρειαστεί να χορηγηθεί στη γυναίκα κάποια θεραπευτική αγωγή που θα περιορίσει τα συμπτώματα.
Λιπώματα
Τα λιπώματα είναι καλοήθη ογκίδια που μοιάζουν με ευκίνητα μπαλάκια κάτω από την επιδερμίδα. Εμφανίζονται σε διάφορα μεγέθη (σπάνια είναι μεγαλύτερα των 3 εκατοστών), είναι στρογγυλά, μαλακά, έχουν ομαλό περίγραμμα και δεν είναι επίπονα. Συνήθως εμφανίζονται σε γυναίκες με μεγάλους μαστούς, ενώ αν σε αυτά προστεθούν και αδενικά στοιχεία μπορεί να πρόκειται για αδενολιπώματα.
Πώς δημιουργούνται: Δεν είναι βέβαιο, πάντως ρόλο μπορεί να παίζει η κληρονομικότητα, δηλαδή η προδιάθεση του οργανισμού να εμφανίζει τέτοια «μπαλάκια» στον λιπώδη ιστό κάτω από το δέρμα.
Πώς αντιμετωπίζονται: Εφόσον ο γιατρός το κρίνει απαραίτητο, μπορούν τα λιπώματα και αδενολιπώματα να αφαιρεθούν χειρουργικά, με απλή και σύντομη επέμβαση, και δείγμα τους να σταλεί για ιστολογική εξέταση.
Γαλακτοκήλη
Η γαλακτοκήλη μπορεί να ψηλαφηθεί σα μαλακή κύστη, χωρίς όμως ευαισθησία, σημεία φλεγμονής ή γενικευμένα συμπτώματα.
Πώς δημιουργείται: Παρουσιάζεται συνήθως μετά τη διακοπή του θηλασμού, κυρίως σε πολύτεκνες, οπότε κύστεις που περιέχουν γάλα αποφράσουν τον γαλακτοφόρο πόρο. Ουσιαστικά, λοιπόν, πρόκειται για διάταση των πόρων του μαστού.
Πώς αντιμετωπίζεται: Ο γιατρός θα κρίνει αν θα χρειαστεί να γίνει παρακέντηση για την εκκένωση της κύστης από τη συλλογή του γάλακτος, γεγονός που θα επιβεβαιώσει και την αρχική διάγνωση.
Αδένωση
Πρόκειται για διαταραχή της αρχιτεκτονικής των λοβίων του μαστικού αδένα που παράγουν το γάλα. Μερικές φορές είναι ψηλαφητή σαν πολλαπλά μικρά στρογγυλά οζίδια στην ίδια περιοχή και μπορεί να είναι επώδυνη πάθηση.
Πώς δημιουργείται: Αδένωση δημιουργείται όταν τα εκκριτικά κύτταρα υπερπλάσσονται ή αυξάνουν σε αριθμό.
Πώς αντιμετωπίζεται: Στις περισσότερες περιπτώσεις η αδένωση απαιτεί χειρουργική αφαίρεση και στη συνέχεια βιοψία προκειμένου να αποκλειστεί υποκείμενη κακοήθεια.
Ενδοπορικό θήλωμα
Το πιο συνηθισμένο σύμπτωμα του ενδοπορικού θηλώματος είναι η εκροή υγρού από τη θηλή, είτε αυτόματα είτε με πρόκληση (πίεση της θηλής). Το μέγεθος του θηλώματος (ή των θηλωμάτων) συνήθως παραμένει μικρό, ενώ σπάνια μπορεί να γίνει αντιληπτό κάτω από τη θηλή με ψηλάφηση.
Πώς δημιουργείται: Το θήλωμα δημιουργείται από υπερπλασία του επιθηλίου των γαλακτοφόρων πόρων του μαστού.
Πώς αντιμετωπίζεται: Τα θηλώματα των πόρων γενικά δεν απαιτούν θεραπεία όμως συστήνεται παρακολούθησή τους σε τακτά χρονικά διαστήματα. Όταν πρωτοεμφανίζεται το έκκριμα θα πρέπει να διερευνάται με κυτταρολογική εξέταση, ενώ εφόσον συνεχίζει να εκκρίνεται υγρό, θα πρέπει να διενεργούνται συχνά κυτταρολογικές εξετάσεις. Σε περίπτωση που ο υπερηχογραφικός έλεγχος δείξει αύξηση του μεγέθους του θηλώματος προτείνεται χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεσή του (μικροπορεκτομή) και εν συνεχεία ιστολογική ταυτοποίηση (βιοψία).
Καλοήθεις παθήσεις μαστού και καρκίνος
Σύμφωνα με την κ. Μουζάκα, ακόμα κι αν εμφανίζονται ως καλοήθεις παθήσεις, είναι πιθανό "κάποια "αθώα" όπως θα λέγαμε ογκίδια, να κρύβουν κινδύνους για την ίδια τη γυναίκα. Γι' αυτό άλλωστε και συνιστάται κλινική εξέταση από ειδικό μαστολόγο, ο οποίος σε συνδυασμό με μαστογραφία, υπερήχους και παρακέντηση με κυτταρολογική εξέταση, θα εκτιμήσει εάν πραγματικά πρόκειται για καλοήθεια ή ενδεχομένως μπορεί να υποκρύπτεται κακοήθεια. Τα πιο επίφοβα από τα παραπάνω ογκίδια μπορεί να είναι κύστεις με ενδοκυστικές εκβλαστήσεις, ένα ινοαδένωμα με συνυπάρχοντα καρκινικά κύτταρα ή ένα ενδοπορικό θήλωμα το οποίο έχει εξαλαγεί (αλλοιωθεί)."
Σε κάθε περίπτωση, συμπληρώνει η ειδικός, "κάθε γυναίκα, ανεξαρτήτως κληρονομικού ιστορικού, θα πρέπει να εντάξει στον ετήσιο προληπτικό της έλεγχο την ψηφιακή μαστογραφία, τον υπέρηχο μαστού καθώς και την κλινική εξέταση από Ειδικό Μαστολόγο. Επίσης, η εμπειρία μου με έχει διδάξει ότι η καλή ψυχολογία, η σωματική άσκηση, η καλή διατροφή, η αποφυγή αλκοόλ κ.α. βοηθούν στην προφύλαξη από κακοήθεια."
