Η Ελλάδα του 2025 είναι μια χώρα που γερνάει γρήγορα, χάνει πληθυσμό και βλέπει τα χωριά και τις μικρές πόλεις να αδειάζουν. Ως γυναίκα που μεγαλώνει παιδιά εδώ και ως δημοσιογράφος που καλύπτει το ζήτημα επί δύο δεκαετίες, βλέπω και την πρόθεση και τα κενά. Και κυρίως βλέπω ότι η πραγματικότητα συχνά ακυρώνει τις εξαγγελίες.
Το δημογραφικό ως «βόμβα»
Η Ελλάδα έχει μπει εδώ και χρόνια σε μια πορεία πληθυσμιακής συρρίκνωσης. Οι θάνατοι ξεπερνούν σταθερά τις γεννήσεις, ενώ ο δείκτης γονιμότητας έχει πέσει πολύ κάτω από το όριο αναπλήρωσης. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι κάθε χρόνο η χώρα μικραίνει. Σχολεία κλείνουν σε όλη την περιφέρεια, χωριά σβήνουν από τον χάρτη, και σε πολλές περιοχές το πρώτο κουδούνι του Σεπτεμβρίου χτυπά χωρίς «πρωτάκια».
Αυτό δεν είναι ένα αφηρημένο στατιστικό. Είναι η καθημερινότητα. Όταν ένα χωριό χάνει το σχολείο του επειδή δεν υπάρχουν παιδιά, χάνει και τον παλμό του. Όταν μια ολόκληρη γειτονιά βλέπει την πρώτη τάξη να μένει άδεια, σημαίνει πως η κοινωνία μας γερνάει πιο γρήγορα από όσο προλαβαίνει να ανανεωθεί. Και αυτό δεν είναι πρόβλημα μόνο συναισθηματικό ή πολιτισμικό· είναι και οικονομικό, είναι και εθνικό.
Τα νέα μέτρα της ΔΕΘ
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη στη ΔΕΘ ανακοίνωσε ένα πακέτο μέτρων με σαφή στόχο να στηρίξει οικογένειες και νέους. Μεταξύ αυτών:
-
Φορολογικές ελαφρύνσεις ανάλογα με τον αριθμό παιδιών: όσο περισσότερα παιδιά έχει μια οικογένεια, τόσο μικρότερη φορολογία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, για τετρατέκνους χαμηλού εισοδήματος, ο φόρος μηδενίζεται.
-
Απαλλαγές νέων από τη φορολογία: νέοι έως 25 ετών δεν πληρώνουν φόρο εισοδήματος μέχρι 20.000 ευρώ, ενώ οι 26–30 ετών φορολογούνται με μειωμένο συντελεστή.
-
Μέριμνα για μητέρες ελεύθερες επαγγελματίες: απαλλαγή από τεκμήρια για τρία χρόνια μετά τη γέννηση του παιδιού.
-
Κίνητρα για την περιφέρεια: φοροαπαλλαγές για κατοίκους μικρών χωριών και νησιών, ώστε να μη συνεχιστεί η ερήμωση.
Είναι βήματα που αναγνωρίζουν ότι η στήριξη οικογένειας πρέπει να είναι πιο γενναία. Όμως η ερώτηση παραμένει: είναι αρκετά για να αλλάξουν τη ροή των πραγμάτων;
Η σκληρή καθημερινότητα των γονιών
Ως μητέρα γνωρίζω καλά πως το βάρος δεν είναι μόνο οικονομικό. Ναι, τα φορολογικά οφέλη βοηθούν, αλλά δεν απαντούν στο βασικό ερώτημα: πώς μεγαλώνεις ένα παιδί στην Ελλάδα σήμερα;
Το κόστος στέγης έχει εκτοξευθεί. Ένα ζευγάρι που σκέφτεται να κάνει οικογένεια συχνά δεν βρίσκει σπίτι με προσιτό ενοίκιο. Οι παιδικοί σταθμοί δεν καλύπτουν όλες τις ανάγκες, ενώ το σχολικό ωράριο παραμένει ασύμβατο με τις δουλειές των γονιών. Η κυβέρνηση πριν λίγες μέρες ανακοίνωσε τον περιβόητο «κόφτη» στα ολοήμερα σχολεία – τα παιδιά δεν θα μπορούν να μένουν μέχρι αργά αν δεν πληρούνται συγκεκριμένα κριτήρια. Με άλλα λόγια, αντί να δοθεί περισσότερη ευελιξία στους γονείς, περιορίζεται. Πώς να αποκτήσεις δεύτερο ή τρίτο παιδί όταν ξέρεις ότι θα τρέχεις από τη δουλειά για να προλάβεις την έξοδο του σχολείου;
Και υπάρχει και το ζήτημα των μισθών. Μια οικογένεια με τρία παιδιά και εισόδημα κοντά στα 20.000 ευρώ τον χρόνο ζει στα όρια. Η φοροελάφρυνση είναι ανάσα, αλλά δεν λύνει το πρόβλημα. Το σούπερ μάρκετ, οι λογαριασμοί, τα φροντιστήρια, η υγεία – όλα τρέχουν πολύ πιο γρήγορα από ό,τι προλαβαίνει να ανακουφίσει το κράτος.
Το brain drain συνεχίζεται
Την ίδια στιγμή, η χώρα εξακολουθεί να χάνει τους νέους της. Χιλιάδες μορφωμένοι Έλληνες επιλέγουν να φύγουν στο εξωτερικό. Δεν φεύγουν μόνο λόγω φόρων· φεύγουν γιατί εδώ δεν βρίσκουν προοπτική, αξιοπρεπείς μισθούς, ασφάλεια. Όσοι έφυγαν σπάνια επιστρέφουν, και όσοι μένουν σκέφτονται συχνά την αναχώρηση. Αυτό σημαίνει ότι οι πιο παραγωγικές ηλικίες, οι αυριανοί γονείς, αδειάζουν από τη χώρα. Και κανένα μέτρο ελάφρυνσης φόρου δεν αρκεί αν η αγορά εργασίας παραμένει στάσιμη και οι ευκαιρίες λίγες.
Η μεγάλη εικόνα
Η συζήτηση για το δημογραφικό είναι πια στο επίκεντρο – και αυτό από μόνο του είναι πρόοδος. Όμως η αλήθεια είναι σκληρή: δεν αντιμετωπίζεται με φοροαπαλλαγές και επιδόματα μόνο. Χρειάζεται ένα συνολικό σχέδιο:
- Πολιτική στέγης με προσιτά ενοίκια και κοινωνική κατοικία.
- Σχολεία και παιδικοί σταθμοί που καλύπτουν πραγματικά τις ανάγκες των εργαζόμενων γονιών.
- Ευέλικτες άδειες και ώρες εργασίας που συμβιβάζονται με την οικογενειακή ζωή.
- Σοβαρή στρατηγική για να σταματήσει η διαρροή νέων στο εξωτερικό.
Χωρίς αυτά, το πρόβλημα θα συνεχίσει να βαθαίνει. Θα βλέπουμε κάθε χρόνο νέα κλειστά σχολεία, χωριά που αδειάζουν, τάξεις χωρίς πρωτάκια. Θα βλέπουμε μια χώρα που γερνάει, ενώ το μέλλον της –τα παιδιά– λιγοστεύει.
Όλα τριγύρω αλλάζουνε, κι όλα τα ίδια μένουν
Είναι θετικό που η κυβέρνηση αναγνωρίζει το μέγεθος του προβλήματος και παίρνει κάποια μέτρα. Όμως η ουσία παραμένει: η αναστροφή της πορείας θέλει τόλμη και πολιτικές που αλλάζουν την καθημερινότητα, όχι μόνο τους φόρους.
Μέχρι τότε, φοβάμαι ότι θα ακούμε ξανά και ξανά τα ίδια, κάθε Σεπτέμβρη από το βήμα της ΔΕΘ. Κι ο στίχος θα παραμένει πικρά επίκαιρος: όλα τριγύρω αλλάζουνε, κι όλα τα ίδια μένουν.