Πίσω από τα αστεία, τη σιωπή ή την απότομη συμπεριφορά, μπορεί να κρύβεται δυσφορία, μοναξιά ή και βαθιά θλίψη. Κι ενώ οι γονείς συχνά αποδίδουν τις αλλαγές αυτές στην «κανονική» εφηβεία, υπάρχουν φορές που το παιδί χρειάζεται πραγματικά βοήθεια — και είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε τα σημάδια εγκαίρως.
Η σιωπηλή κρίση των εφήβων αγοριών
Τα τελευταία χρόνια, οι ειδικοί προειδοποιούν για μια σιωπηλή αλλά εκρηκτική κρίση: τα αγόρια βιώνουν ολοένα και μεγαλύτερη συναισθηματική απομόνωση. Η οικογένεια αλλάζει μορφή, οι κοινωνικοί δεσμοί χαλαρώνουν, τα σχολεία πιέζουν για επιδόσεις, ενώ ο ψηφιακός κόσμος έχει γίνει το βασικό τους πεδίο επικοινωνίας και ταυτότητας. Όπως επισημαίνουν κοινωνιολόγοι, τα αγόρια βρίσκονται παγιδευμένα ανάμεσα σε τρεις αντιφατικές πιέσεις: τις παραδοσιακές αντιλήψεις για την «ανδρική» ταυτότητα, την ανάγκη να είναι καλοί και ευαίσθητοι άνθρωποι, και μια στρεβλή, συχνά «τοξική» εικόνα αρρενωπότητας που τα παρουσιάζει ως επικίνδυνα ή βίαια. Το αποτέλεσμα είναι σύγχυση, θυμός και αποξένωση.
Στο διαδίκτυο, πολλοί νέοι αναζητούν χώρο για να ανήκουν κάπου. Κάποιοι βρίσκουν κοινότητες με κοινά ενδιαφέροντα, άλλοι όμως καταλήγουν σε ομάδες που καλλιεργούν θυμό, μισαλλοδοξία και παραπληροφόρηση. Η ανάγκη για αποδοχή μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε παγίδα, ειδικά όταν λείπει η ουσιαστική επικοινωνία με την οικογένεια.
Τα πρώτα καμπανάκια
Το πρώτο σημάδι ότι κάτι δεν πάει καλά είναι η κοινωνική απόσυρση. Όταν ο έφηβος απομακρύνεται από τους φίλους του, σταματά τις δραστηριότητες που τον ευχαριστούσαν ή περνάει υπερβολικό χρόνο μπροστά σε μια οθόνη, χρειάζεται προσοχή.
Εξίσου ανησυχητικά είναι η αϋπνία, η απώλεια ενδιαφέροντος για το σχολείο ή τα αθλήματα, και η συνεχής ευερεθιστότητα που ξεπερνά τα φυσιολογικά όρια της εφηβείας. Αυτή η διάχυτη απάθεια μπορεί να είναι ένδειξη κατάθλιψης ή έντονου άγχους.
Πολλές φορές, τα σημάδια φαίνονται πρώτα στο πώς μιλάει ή αντιδρά το παιδί. Αν κάθε συζήτηση καταλήγει σε καυγά ή ειρωνεία, αν αρνείται πεισματικά να μοιραστεί σκέψεις ή συναισθήματα, αν φαίνεται να «σβήνει» πίσω από μια οθόνη, τότε ο γονιός χρειάζεται να σταθεί δίπλα του με προσοχή — όχι με επίκριση.
Πώς να πλησιάσεις τον γιο σου
Το δύσκολο κομμάτι δεν είναι να δεις τα σημάδια, αλλά να ανοίξεις τον δρόμο για συζήτηση. Οι ειδικοί τονίζουν ότι η εμπιστοσύνη δεν κερδίζεται με ανακρίσεις ή διαλέξεις. Αντί να ρωτήσεις «Τι έχεις;», ίσως έχει μεγαλύτερη αξία να ρωτήσεις «Πώς παίζεται αυτό το παιχνίδι;» ή «Τι σημαίνει αυτό το meme;». Όταν δείχνεις ειλικρινές ενδιαφέρον για τον κόσμο του, χωρίς να τον κρίνεις, του δίνεις χώρο να νιώσει ότι ελέγχει τη συζήτηση — κι αυτό είναι θεμέλιο εμπιστοσύνης.
Αν, παρά τις προσπάθειες, ο διάλογος δεν ανοίγει, μπορεί να χρειαστεί μια εναλλακτική πηγή στήριξης: ένας δάσκαλος, προπονητής, συγγενής ή ψυχολόγος που εμπιστεύεται. Το σημαντικό είναι να νιώθει ότι έχει επιλογή, όχι ότι τον σπρώχνουν σε μια «υποχρεωτική» λύση.
Η ευθύνη δεν είναι μόνο των παιδιών
Ένα αγόρι μπορεί να μην κινδυνεύει το ίδιο, αλλά να βλέπει έναν φίλο που απομονώνεται ή εμπλέκεται σε «σκοτεινές» διαδικτυακές παρέες. Πρέπει να μάθει ότι το να μιλήσει δεν είναι προδοσία, αλλά πράξη φροντίδας. Και οι ενήλικες πρέπει να δείχνουν ότι είναι εκεί για να ακούσουν, χωρίς ειρωνεία ή φόβο.
Ας μην ξεχνάμε ότι η εφηβεία δεν είναι ατομικό ζήτημα. Είναι υπόθεση συλλογική: των οικογενειών, των σχολείων, της κοινωνίας. Αν αφήσουμε τα παιδιά μόνα τους, θα αναζητήσουν απαντήσεις σε λάθος μέρη — σε ομάδες που τους δίνουν ψεύτικη ταυτότητα μέσα από οργή και απομόνωση.
Αν, όμως, τους δείξουμε ότι μπορούν να μιλήσουν χωρίς να κριθούν, ότι η ευαισθησία δεν είναι αδυναμία, τότε υπάρχει ελπίδα να χτίσουν μια ταυτότητα υγιή, ουσιαστική και ανθρώπινη.