Η περιφρόνηση, όσο αθώα κι αν μοιάζει στην αρχή, είναι μια στάση που σιγά σιγά διαβρώνει τη σύνδεση και την οικειότητα ανάμεσα στους συντρόφους. Μπορεί να εκφραστεί μέσα από μια απλή γκριμάτσα ή ένα ειρωνικό σχόλιο. Όμως, πίσω από αυτές τις μικρές καθημερινές στιγμές, κρύβεται ένα πολύ βαρύτερο μήνυμα: «Δεν σε σέβομαι και δεν σε παίρνω στα σοβαρά».
Η συνήθεια που προειδοποιεί για το τέλος μιας σχέσης
Ο διάσημος ψυχολόγος Dr. John Gottman, μετά από δεκαετίες ερευνών πάνω στις σχέσεις των ζευγαριών, έχει εντοπίσει τέσσερις συμπεριφορές που, όπως δείχνουν τα στοιχεία, προβλέπουν με μεγάλη ακρίβεια το διαζύγιο ή τη διάλυση μιας σχέσης. Αυτές είναι η κριτική, η αμυντικότητα, η απόσυρση και –πιο επικίνδυνη από όλες– η περιφρόνηση.
Σύμφωνα με τον Gottman, η περιφρόνηση είναι το πιο τοξικό συναίσθημα που μπορεί να υπάρξει ανάμεσα σε δύο ανθρώπους που αγαπιούνται. Δεν πρόκειται για μια απλή διαφωνία, αλλά για ένα αίσθημα ανωτερότητας απέναντι στον άλλον. Όταν κάποιος αντιμετωπίζει τον σύντροφό του με περιφρόνηση, ουσιαστικά του στέλνει το μήνυμα πως θεωρεί τον εαυτό του καλύτερο, πιο έξυπνο ή πιο σωστό. Και αυτό είναι κάτι που κανείς δεν μπορεί να αντέξει για πολύ.
Η ειρωνία κάνει τον άλλο να νιώθει ασήμαντος
Η περιφρόνηση δεν εκφράζεται πάντα με βαριές κουβέντες ή φωνές. Μπορεί να κρύβεται σε μια απλή λέξη που λέγεται για να κλείσει μια συζήτηση, σε ένα βλέμμα που γυρνάει αλλού όταν ο άλλος μιλά ή σε έναν αναστεναγμό που δηλώνει εκνευρισμό. Ίσως να πιστεύουμε ότι δεν είναι κάτι σοβαρό, όμως κάθε φορά που δείχνουμε αδιαφορία ή ειρωνεία, ο άλλος νιώθει «μικρός» και ασήμαντος. Όπως εξηγούν οι ειδικοί, η συχνή περιφρόνηση μειώνει σταδιακά το αίσθημα ασφάλειας και οικειότητας μέσα στη σχέση. Και όταν η ασφάλεια χαθεί, δύσκολα ξανακερδίζεται.
Ας σκεφτούμε πόσο εύκολα μπορεί να ξεστομίσουμε ένα «δεν αντέχω να σ’ ακούω άλλο» ή ένα «έλα τώρα, πάλι τα ίδια». Μπορεί να το πούμε σε μια στιγμή έντασης, αλλά ο σύντροφός μας το ακούει σαν να του λέμε «δεν σε σέβομαι». Αυτά τα μικρά σχόλια συσσωρεύονται και δημιουργούν ένα τοίχο ανάμεσά μας.
Ο σαρκασμός και το «χιούμορ» που πληγώνει
Πολλές φορές η περιφρόνηση εμφανίζεται μεταμφιεσμένη σε... αστείο. Μπορεί να πούμε κάτι ειρωνικό ή σαρκαστικό με τη δικαιολογία ότι «έτσι κάνουμε χιούμορ». Ωστόσο, όταν το χιούμορ γίνεται εις βάρος του άλλου, όταν προκαλεί αμηχανία ή αίσθημα μειονεξίας, τότε παύει να είναι αστείο και μετατρέπεται σε «δηλητήριο».
Οι ψυχολόγοι εξηγούν ότι ο συχνός σαρκασμός μέσα σε μία σχέση δημιουργεί συναισθηματική απόσταση. Ο σύντροφος που τον δέχεται νιώθει πως ο άλλος τον κοιτά αφ’ υψηλού, σαν να είναι λιγότερος ή κατώτερος. Και αυτή η αίσθηση είναι από τις πιο οδυνηρές μέσα σε μια σχέση που κάποτε βασιζόταν στην ισότητα και στον σεβασμό.
Η γλώσσα του σώματος είναι πιο δυνατή από τα λόγια
Η περιφρόνηση δεν εκφράζεται μόνο με λόγια. Ένα βλέμμα που δηλώνει δυσφορία, τα σταυρωμένα χέρια, μια κίνηση του κεφαλιού γεμάτη ειρωνεία ή ακόμη και το να αγνοούμε σιωπηλά τον άλλον, αποτελούν σημάδια απόρριψης. Ο άνθρωπος που τα δέχεται αισθάνεται πως η φωνή του δεν έχει αξία, πως η παρουσία του δεν μετράει. Αυτή η ψυχρότητα οδηγεί σταδιακά στη συναισθηματική απόσταση και τελικά στον χωρισμό.
Τα αντίδοτα στην περιφρόνηση: ο σεβασμός και η ενσυναίσθηση
Η καλή είδηση είναι ότι η περιφρόνηση δεν είναι ανίκητη. Μπορεί να αντιμετωπιστεί αν και οι δύο σύντροφοι θελήσουν να αλλάξουν τον τρόπο που επικοινωνούν. Το πρώτο βήμα είναι η επίγνωση. Να παρατηρήσουμε πότε εκφραζόμαστε με τρόπο υποτιμητικό και να αναλογιστούμε πώς νιώθει ο άλλος εκείνη τη στιγμή.
Η ειλικρίνεια, η ενσυναίσθηση και ο σεβασμός είναι τα καλύτερα αντίδοτα. Όταν μάθουμε να ακούμε πραγματικά, να εκφράζουμε αυτό που μας ενοχλεί χωρίς να ειρωνευόμαστε και να ζητάμε συγγνώμη όταν πληγώνουμε τον άλλο, τότε μπορούμε να δώσουμε στη σχέση μας μια δεύτερη ευκαιρία.
Η περιφρόνηση είναι η συνήθεια που, περισσότερο από κάθε άλλη, διαβρώνει την αγάπη και τον έρωτα. Δεν κάνει «θόρυβο», αλλά αφήνει πίσω της πληγές που δύσκολα επουλώνονται. Όμως, με λίγη προσοχή, ευγένεια και διάθεση για κατανόηση, μπορούμε να την αντικαταστήσουμε με κάτι πολύ πιο δυνατό: τον σεβασμό και την ενσυναίσθηση. Έτσι η σχέση μας ίσως έχει ακόμα μια ελπίδα να παραμείνει ζωντανη!