Στην εποχή των κοινωνικών δικτύων, των influencers, της συνεχούς παρουσίας των διασήμων στη ζωή μας και της τεχνητής νοημοσύνης, οι σχέσεις μας δεν έχουν μείνει ανέγγιχτες. Και κάπως έτσι ο όρος parasocial έγινε η λέξη που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη κοινωνία και τον τρόπο με τον οποίο πολλοί άνθρωποι συνδέονται συναισθηματικά με πρόσωπα που δεν γνωρίζουν πραγματικά.
Τι σημαίνει parasocial
Ο όρος parasocial περιγράφει τη μονόπλευρη συναισθηματική σύνδεση που δημιουργεί κάποιος με ένα άτομο το οποίο δεν γνωρίζει προσωπικά. Μπορεί να είναι ένας ηθοποιός, μια τραγουδίστρια, ένας YouTuber ή ακόμη και ένας ψηφιακός χαρακτήρας. Η σχέση φαίνεται αληθινή στον θεατή ή στον χρήστη, όμως στην πραγματικότητα είναι μονόδρομη. Το πρόσωπο που θαυμάζουμε δεν γνωρίζει καν ότι υπάρχουμε, παρόλα αυτά εμείς μπορεί να νιώθουμε οικειότητα, αγάπη, ακόμη και αφοσίωση.
Η έννοια δεν είναι καινούργια. Εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1956 όταν κοινωνιολόγοι περιέγραψαν την αίσθηση οικειότητας που ένιωθαν οι τηλεθεατές με παρουσιαστές της τηλεόρασης. Από τότε όμως το φαινόμενο εξελίχθηκε. Με τα κοινωνικά δίκτυα να καταργούν τα σύνορα ανάμεσα στο δημόσιο και στο προσωπικό, οι parasocial σχέσεις έγινε κομμάτι της καθημερινότητάς μας.
Γιατί το parasocial είναι η λέξη της χρονιάς
Το λεξικό του Cambridge ανακοίνωσε τη λέξη με αφορμή την εντυπωσιακή αύξηση των αναζητήσεων γύρω από αυτή. Το 2025 ήταν χρονιά όπου οι σχέσεις που αναπτύσσονται λόγω διαδικτύου και τεχνολογίας βρέθηκαν στο επίκεντρο. Η κουλτούρα των celebrities, η άνοδος των influencers αλλά και η εκρηκτική εξάπλωση της τεχνητής νοημοσύνης έφεραν την parasocial στο λεξιλόγιο όλου του κόσμου. Χιλιάδες χρήστες αναρωτήθηκαν τι σημαίνει ακριβώς και αν οι ίδιοι βιώνουν κάτι παρόμοιο.
Οι σχέσεις με celebrities και δημιουργούς περιεχομένου είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ένα παιδί ή ένας ενήλικας μπορεί να παρακολουθεί καθημερινά τα stories ή τα βίντεο ενός influencer, να μαθαίνει λεπτομέρειες για τη ζωή του, να τον νιώθει δικό του άνθρωπο. Αν ο δημιουργός σταματήσει να εμφανίζεται, τότε ο θεατής μπορεί να βιώσει θλίψη και απώλεια σαν να χάθηκε κάποιος φίλος. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει με τραγουδιστές ή ηθοποιούς. Ένας θαυμαστής συχνά νιώθει ότι ξέρει τις προτιμήσεις, τις σκέψεις και τα συναισθήματα του αγαπημένου του προσώπου, ενώ στην πραγματικότητα η επικοινωνία είναι μονόπλευρη.
Η παρακοινωνική σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη
Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες και σύγχρονες εκφάνσεις του φαινομένου αφορά την τεχνητή νοημοσύνη. Με τα chatbots που συνομιλούν καθημερινά με χρήστες σε όλο τον κόσμο, πολλοί άνθρωποι αρχίζουν να νιώθουν οικειότητα με ένα σύστημα που δεν είναι άνθρωπος. Οι απαντήσεις είναι άμεσες, ευγενικές και εξατομικευμένες. Η επικοινωνία μπορεί να προσφέρει παρηγοριά σε κάποιον που νιώθει μόνος ή χρειάζεται μια φωνή να τον ακούσει. Έτσι δημιουργείται η ψευδαίσθηση της φιλίας. Το άτομο μπορεί να πιστεύει ότι το σύστημα τον καταλαβαίνει και τον στηρίζει. Στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για έναν αλγόριθμο που έχει εκπαιδευτεί να μιμείται την ανθρώπινη συμπεριφορά.
Πότε μια parasocial σχέση γίνεται επικίνδυνη
Οι ψυχολόγοι επισημαίνουν ότι οι παρακοινωνικοί δεσμοί δεν είναι πάντα αρνητικοί. Μπορούν να λειτουργήσουν υποστηρικτικά, ειδικά σε περιόδους μοναξιάς. Το πρόβλημα ξεκινά όταν το άτομο αντικαθιστά τις πραγματικές σχέσεις με αυτές τις μονόπλευρες συνδέσεις. Αν ξοδεύουμε περισσότερο χρόνο παρακολουθώντας έναν δημιουργό ή συνομιλώντας με ένα chatbot παρά με τους ανθρώπους γύρω μας, τότε τα όρια μπερδεύονται. Η φαντασία μπαίνει στη θέση της πραγματικότητας και η ψυχική υγεία μπορεί να επηρεαστεί.
Η καθηγήτρια Simone Schnall από το Πανεπιστήμιο Cambridge τόνισε ότι οι parasocial σχέσεις έχουν επαναπροσδιορίσει το πώς αντιλαμβανόμαστε τις έννοιες του fandom και της διασημότητας. Η τεχνολογία αλλάζει τις σχέσεις και τα όριά τους, και εμείς καλούμαστε να τα αναγνωρίσουμε ώστε να διατηρούμε υγιείς ισορροπίες.
Τι μπορούμε να κρατήσουμε ως γονείς και ως άνθρωποι
Η επιλογή της λέξης parasocial μας καλεί να παρατηρήσουμε τη σχέση μας με τις προσωπικότητες που ακολουθούμε και αγαπάμε. Μπορεί ένας influencer να μας εμπνέει και ένας χαρακτήρας σειράς να μας συγκινεί. Όμως καμία φανταστική σχέση δεν αντικαθιστά τη ζεστασιά μιας αγκαλιάς, ενός φίλου, μιας συζήτησης πάνω από το τραπέζι της κουζίνας.
Το κλειδί είναι η ισορροπία. Οι διαδικτυακοί κόσμοι υπάρχουν για να μας ψυχαγωγούν και να μας προσφέρουν έμπνευση. Οι πραγματικοί κόσμοι όμως είναι αυτοί που μας κρατούν γειωμένους. Και αν η λέξη parasocial μας βοηθήσει να θυμόμαστε αυτή την αλήθεια, τότε ίσως άξιζε να γίνει η λέξη της χρονιάς.