Σύμφωνα με μελέτη του Ινστιτούτου Davidson, για την Ανάπτυξη των Ταλέντων , «ο ανταγωνισμός είναι καλός για κάποιους, αλλά μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερες ήττες παρά νίκες. Και κάποια παιδιά, ιδιαίτερα αυτά που δεν έχουν ισχυρά κίνητρα ή που σπάνια καταφέρνουν να κερδίσουν κάπου, δυσκολεύονται πολύ να διαχειριστούν την ήττα.» Με άλλα λόγια, ενώ ο ανταγωνισμός μπορεί να ενθαρρύνει ορισμένα παιδιά να προσπαθήσουν περισσότερο, μπορεί να αποθαρρύνει κάποια άλλα, προκαλώντας τους στρες, αλλά και αρνητικά συναισθήματα για τον εαυτό τους και για τους άλλους.
Στη σημερινή εποχή, που οι περισσότεροι γονείς κάνουν τα αδύνατα δυνατά προκειμένου το παιδί τους να διαβάσει περισσότερο, να πάρει καλύτερους βαθμούς, να μάθει περισσότερες γλώσσες, να συμμετέχει σε περισσότερα αθλήματα και να μπει πρώτο στο Πανεπιστήμιο, ο ανταγωνισμός μεταξύ των παιδιών... έχει χτυπήσει κόκκινο! Τελικά, όμως, πόσο ωφελείται το παιδί από όλη αυτή την πίεση για επιτυχία;
Τα σοφό ρητό «μέτρον άριστον» ταιριάζει απόλυτα και στην περίπτωση αυτή: Δουλειά των γονιών πρέπει να είναι να βοηθούν το παιδί να γίνεται όλο και καλύτερο, αλλά όχι εις βάρος της πνευματικής του υγείας και του χαρακτήρα του, καθώς όλη αυτή η πίεση μπορεί και το παιδί να εξαντλήσει και τον χαρακτήρα του να αλλοιώσει, απομακρύνοντάς το ακόμα κι από τους φίλους του, τους οποίους θα μάθει να αντιμετωπίζει ως εχθρούς.
Πώς θα καταλάβετε ότι το παιδί σας έχει γίνει υπερβολικά ανταγωνιστικό και τι μπορείτε να κάνετε για να το βοηθήσετε να γίνει πιο ισορροπημένο:
Καυχιέται έντονα όταν νικά
Είναι απόλυτα φυσιολογικό να καμαρώνουν τα παιδιά για τα επιτεύγματά τους, π.χ. για τους βαθμούς τους στο απολυτήριο ή για τα γκολ που έβαλαν σε έναν αγώνα. Δεν είναι, όμως, φυσιολογικό να μιλούν συνέχεια γι'αυτό, σε σημείο που η νίκη να φαίνεται ότι είναι το μόνο που μπορεί να τους δώσει χαρά και ικανοποίηση. Εξάλλου, οι υπερβολικά "καυχησιάρηδες" σπάνια γίνονται συμπαθείς από τον περίγυρο και σιγά-σιγά απομονώνονται. Δεν το θέλετε αυτό για το παιδί σας.
Αυτό που μπορείτε να κάνετε για να μειώσετε τους κομπασμούς του παιδιού είναι να δώσετε περισσότερη αξία στις ιδιότητές του που το οδήγησαν στη νίκη, παρά στο καθεαυτό αποτέλεσμα. Όταν, λοιπόν, θα επευφημήσετε το παιδί για τη νίκη του, μην δώσετε έμφαση σε αυτήν, παρά στην προσπάθειά του, στα ισχυρά του κίνητρα και στο γεγονός ότι δεν εγκατέλειψε τον «αγώνα»! Επιπλέον, προσέξετε τι πρότυπο γίνεστε εσείς για τα παιδιά σας, όταν μιλάτε για τις «νίκες» σας –π.χ. για το πώς περάσετε ένα προπορευόμενο όχημα στον δρόμο ή για το πώς «κερδίσατε» έναν συνάδελφο, σε μία διαφωνία που είχατε μπροστά στο αφεντικό σας. Τα παιδιά ρουφούν τα λόγια σας σαν σφουγγάρι και δεν καταλαβαίνουν πάντα πότε εννοείτε σοβαρά αυτά που λέτε και πότε κάνετε χιούμορ.
Χάνει την αυτοπεποίθησή του και απελπίζεται όταν αποτυγχάνει
Ένα τρομερά ανταγωνιστικό παιδί μπορεί να νιώσει φρικτά για τον εαυτό του όταν χάνει. Μπορεί να χάσει την αυτοπεποίθησή του, να νιώσει ότι δεν αξίζει τίποτα, ακόμα και ότι δεν έχει τον έλεγχο του εαυτού και της ζωής του. Έτσι, μπορεί να απογοητευτεί τρομερά, να κλειστεί στον εαυτό του και να μην βρίσκει πια κίνητρο να ξαναπροσπαθήσει για κάτι. Τα μικρότερα παιδιά, μάλιστα, μπορεί να αντιδράσουν εντονότερα, με βίαια ξεσπάσματα, κλάματα και φωνές.
Ωστόσο, είναι σημαντικό το παιδί να καταλάβει ότι η ικανοποίηση και η δημοφιλία που κερδίζει κανείς από τις επιτυχίες του, μπορούν να αποκτηθούν και με άλλους τρόπους. Είναι στο χέρι σας να του δώσετε να καταλάβει ότι δεν γίνεται να έρχεται πάντα πρώτος και ότι η πρωτιά, τελικά, δεν είναι αυτό που μετρά περισσότερο. Σημασία έχει η προσπάθειά του και τα σημεία στα οποία υπερίσχυσε. Μπορεί π.χ. να μην έβαλε το πολυπόθητο γκολ, αλλά ίσως έκανε κάποιες φοβερές πάσες.
Εξάλλου, αν βλέπετε ότι το παιδί σας καταλήγει να απελπίζεται από τις επιδόσεις του σε κάποιο άθλημα, δεν είναι ανάγκη να επιμείνετε ώστε να πιεστεί κι άλλο για να αριστεύσει. Μπορείτε να του προτείνετε ένα λιγότερο ανταγωνιστικό χόμπι, το οποίο να προωθεί την ομαδική δουλειά και τα ταλέντα που ενδεχομένως να έχει το παιδί, όπως η μουσική ή άλλες καλλιτεχνικές δραστηριότητες.
Όσο για τα μικρότερα παιδιά, μην ενδώσετε στα κλάματα και τις φωνές. Μιλήστε τους για τη σημασία του να αντιδρά κανείς ψύχραιμα και με καλοσύνη όταν χάνει και γίνετε εσείς το καλό παράδειγμα με την συμπεριφορά σας: Μην αναφέρεστε συνέχεια στη σημασία του να είναι κανείς πάντα πρώτος, μην βάζετε τα παιδιά σας στην διαδικασία να ανταγωνίζονται το ένα το άλλο (π.χ. λέγοντας «όποιος μαζέψει πρώτος ο δωμάτιό του είναι ο καλύτερος!») και μην απελπίζεστε και κατηγορείτε τον εαυτό σας αν δεν καταφέρνετε τα πάντα για τα οποία προσπαθείτε.
«Κλέβει» προκειμένου να κερδίσει
Είτε πρόκειται απλά για ένα επιτραπέζιο παιχνίδι, είτε για μια σοβαρή σχολική εξέταση, είτε για κάποιο αγώνισμα, το να «κλέβει» το παιδί για να κερδίσει είναι σοβαρό παράπτωμα και ως τέτοιο πρέπει να το αντιμετωπίσετε, γιατί αν του γίνει συνήθεια, το παιδί θα οδηγηθεί κάποια στιγμή σε αξεπέραστα προβλήματα.
Το να επιδιώκει το παιδί να κερδίζει με «άνομα» μέσα επιβάλλει πολύ σοβαρή συζήτηση, αλλά και σοβαρές επιπτώσεις. Εξηγήστε στο παιδί, αλλά σκεφτείτε και εσείς, ότι υπάρχουν πιο σημαντικά ζητήματα στην ζωή από το «ποιος κέρδισε». Πριν από όλα αυτά, όμως, είναι σημαντικό να αναλογιστείτε μήπως έχετε οδηγήσει και εσείς με τον τρόπο σας το παιδί στην «απάτη»: Αν δείχνετε εκνευρισμένοι επειδή δεν έβαλε ένα σημαντικό καλάθι στον αγώνα ή αν τον συγκρίνετε με τους φίλους του, μπορεί να του μεταφέρετε το μήνυμα ότι η εκτίμησή σας προς αυτό εξαρτάται αποκλειστικά από τα επιτεύγματά του. Φροντίστε, λοιπόν, να ξεκαθαρίσετε στο παιδί σας ότι είστε περισσότερο υπερήφανοι για τις προσπάθειές του, παρά για το τελικό αποτέλεσμα. Και τονίστε του ότι ο υγιής ανταγωνισμός πρέπει να έχει όρια: Είναι ανεπίτρεπτο το παιδί να αντιμετωπίζει τους συμμαθητές ή συμπαίκτες του ως εμπόδια που πρέπει με κάθε τρόπο να υπερνικήσει.
Δεν σέβεται τους «αντιπάλους» του
Αν το παιδί σας μιλά άσχημα, προσβάλλει, μειώνει, βρίζει τους «αντιπάλους» του, μπορεί με αυτόν τον τρόπο να προσπαθεί να αποδείξει στον εαυτό του ότι είναι καλύτερο αυτούς ή μπορεί και να προσπαθεί να τους εκφοβίσει. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για μία συμπεριφορά που πρέπει να σταματήσει άμεσα.
Διδάξτε το παιδί σας ότι οφείλει να σέβεται τους άλλους, ακόμα κι αν είναι καλύτεροι από αυτό. Τονίστε του ότι τόσο οι «αντίπαλοι» όσο και το ίδιο έχουν «δυνατά» σημεία, γι'αυτό και είναι άξιοι να συναγωνίζονται ο ένας τον άλλον. Ζητήστε από το παιδί σας να αναγνωρίσει το ίδιο τις ομοιότητες και τις διαφορές που έχει με τους αντιπάλους του και, αφού το κάνει αυτό, παροτρύνετέ το να προσπαθήσει να ξεπεράσει τον εαυτό του και τις δικές του επιδόσεις. Μόνο έτσι θα έχει πάντα κίνητρο για επιτυχία και όχι προσπαθώντας να ξεπεράσει τους άλλους.
