Η πρώτη εξοικείωση
Κατά τη διάρκεια της προσχολικής ηλικίας, το παιδί, ούτως ή άλλως, δεν είναι σε θέση να συλλάβει πλήρως τη λειτουργία του χρόνου. Δεν παύει όμως η ζωή του ν’ ακολουθεί ένα πρόγραμμα, το οποίο εφαρμόζουν οι γονείς κι έτσι, συνδέοντας συγκεκριμένες δραστηριότητες με συγκεκριμένες στιγμές της ημέρας (π.χ. ξυπνάμε το πρωί, τρώμε το μεσημέρι, παίζουμε με τον μπαμπά το απόγευμα), άρα και ώρες, μπορούμε να δώσουμε στο παιδί μια πρώτη εικόνα του ρόλου που παίζει ο χρόνος στην καθημερινότητά μας. Οι εναλλαγές ημέρας και νύχτας, οι εποχές, οι εβδομάδες και οι μήνες είναι πράγματα που θα έχει εμπεδώσει μέχρι την ημέρα που θα πάει στο σχολείο και η σχέση του με την ώρα θα αλλάξει ριζικά.
Οι βασικές γνώσεις
Πριν ξεκινήσουμε να μαθαίνουμε στο παιδί να διαβάζει την ώρα στο αναλογικό ρολόι, καλό είναι να του έχουμε εξηγήσει τι είναι όλα εκείνα τα νούμερα που βλέπει στα διαφορετικά ψηφιακά ρολόγια στα οποία είναι εκτεθειμένο σ’ ένα σύγχρονο σπίτι. Του λέμε ότι μια ημέρα έχει 24 ώρες (12 και 12) που αντιστοιχούν στο πρώτο νούμερο του ψηφιακού ενδείκτη και ότι η κάθε ώρα έχει 60 λεπτά που αντιστοιχούν στο δεύτερο δείχνοντάς του π.χ. πως όταν σηκώνεται για να πάει στο σχολείο ή ώρα λέει «8:00» ή όταν το παίρνουμε απ’ το σχολείο η ώρα λέει «15:00» κ.ο.κ. Σιγά σιγά, του μαθαίνουμε να μετράει μέχρι το 60 καθώς και την προπαίδεια του 5 για να καταλάβει καλύτερα τι συμβαίνει με το λεπτοδείκτη.
Το ρολόι
Ένα μεγάλο ρολόι με διακριτούς αριθμούς και δείκτες, χωρίς τζάμι για να μπορούμε να τους αγγίζουμε, είναι το βασικό εργαλείο για την εκμάθηση της ώρας και του τρόπου με τον οποίο την αναπαριστούμε. Εξηγούμε στο παιδί το ρόλο του κάθε δείκτη καθώς και τη διπλή χρήση των μεγάλων αριθμών και κρατώντας τον ωροδείκτη σταθερό του ζητούμε να μετακινήσει τον λεπτοδείκτη για να εξοικειωθεί με την αναπαράσταση των λεπτών, πρώτα ανά πεντάδες και ύστερα ένα-ένα. Του δείχνουμε τη συνδυαστική λειτουργία των δεικτών, πως για να μετακινηθεί από νούμερο σε νούμερο ο ωροδείκτης, ο λεπτοδείκτης πρέπει να κάνει μια ολόκληρη περιστροφή και του εξηγούμε πότε λέμε «και πέντε» και πότε «παρά πέντε». Για να εμπεδώσει το μάθημα του βάζουμε μικρές ασκήσεις, π.χ. του γράφουμε μια ώρα με νούμερα σ’ ένα χαρτί και του ζητάμε να τοποθετήσει, αντίστοιχα, τους δείκτες στο ρολόι.
Φυσικά, υπάρχουν και πιο «φαν» τρόποι να γίνει η παραπάνω διαδικασία. Μπορούμε να φτιάξουμε ένα ρολόι μαζί του, κόβοντας ένα κυκλικό κομμάτι χαρτόνι και ζωγραφίζοντας σταδιακά επάνω του τα βασικά μέρη του ρολογιού. Ξεκινάμε απ’ τις ώρες (μπορούμε να τις χωρίσουμε με διαφορετικά χρώματα) και συνεχίζουμε με τα λεπτά, χρησιμοποιώντας τα μολύβια ως δείκτες για να αναπαραστήσουμε τη λειτουργία του ρολογιού. Με λίγη υπομονή, απαραίτητη προϋπόθεση σε κάθε ενασχόληση με το παιδί, ειδικά όταν πρόκειται για διαδικασίες εκμάθησης, και λίγο παιχνίδι (βάλτε το π.χ. να σας δείξει στο ρολόι τι ώρα τρώμε πρωινό, έρχεται το σχολικό ή πέφτουμε για ύπνο) το αποτέλεσμα είναι εγγυημένο.
Για μεγαλύτερη ποικιλία σε χρώματα, σχήματα και εικόνες, υπάρχουν πολλά χαριτωμένα εκπαιδευτικά βιβλία που βοηθούν με μικρές αφηγήσεις το παιδί ν’ αντιληφθεί την έννοια του χρόνου, όπως και τα σχετικά εκπαιδευτικά παιχνίδια που του δίνουν τη δυνατότητα να παίξει και μόνο του, εξασκώντας τις καινούργιες του γνώσεις. Όσο για τα παιδιά που είναι ήδη εξοικειωμένα με υπολογιστές τύπου τάμπλετ και οθόνες αφής, πράγμα καθόλου σπάνιο στην εποχή μας, υπάρχουν και οι αντίστοιχες εκπαιδευτικές εφαρμογές (apps) που, συχνά, καλύπτουν συγχρόνως κι άλλες, παρεμφερείς μαθησιακές ανάγκες.
Κι ας μην ξεχνάμε, επίσης, ότι τα παιδιά μαθαίνουν την ώρα, παίζοντας, και στο σχολείο.
