Τότε...
Δεν υπήρχε τόση ενημέρωση από ειδικούς και ούτε τόση κριτική
Τόσο σε θέματα υγείας όσο και σε θέματα ψυχολογίας. Ούτε τόσα εμβόλια υπήρχαν, ούτε τόση ενημέρωση κατά των ναρκωτικών και υπέρ της αντισύλληψης (κι αν υπήρχε αποτελούσε ταμπού). Ο δε θηλασμός, όταν εμείς ήμασταν μωρά, θεωρούνταν έως και μπανάλ, αφού στο εμπόριο κυκλοφορούσαν κονιοποιημένα γάλατα (βλέπε: Simil’ac και Pelargon), τα οποία διαφημίζονται ως εφάμιλλα του μητρικού. Ήταν στις αρχές της δεκαετίας του ’80 που ξεκίνησε σιγά-σιγά μια προσπάθεια στο να καταλάβουν οι γονείς την αξία του. Ως εκ τούτου, σπάνια έκρινε μια μαμά κάποια άλλη για το πώς μεγαλώνει το παιδί της, π.χ. αν το θηλάζει ή όχι.
Η ασφάλεια ήταν λέξη σχεδόν άγνωστη
Έχουμε και σε παλαιότερα άρθρα μας πει ότι, αν κρίνουμε από την ανευθυνότητα των γονιών μας σε ορισμένα θέματα ασφαλείας, οι περισσότεροι από εμάς μπορεί και να ζούμε κατά τύχη. Δεν θα αναφερθούμε απλά στα παιδικά καθίσματα αυτοκινήτου (που πιθανώς να μην πωλούνταν ούτε στα καταστήματα) και στο γεγονός ότι ούτε καν ζώνες ασφαλείας δεν μας έβαζαν, αλλά για πιο θεμελιώδη πράγματα, όπως για παράδειγμα ότι τόσο κατά την διάρκεια όσο και μετά την εγκυμοσύνη οι γυναίκες κάπνιζαν και έπιναν αλκοόλ, χωρίς τόσους ενδοιασμούς.
Επιβιώσαμε, θα μου πείτε; Πράγματι. Που σημαίνει ότι, μέσα στην ευτυχή τους άγνοια για τα «λάθη» που βλέπουμε εμείς σήμερα, τα περισσότερα, μάλλον τα έκαναν σωστά (για τα υπόλοιπα θα δείξει η νεκροψία).
Δεν υπήρχε τόση επικοινωνία των γονιών με το παιδί
Οι περισσότεροι γονείς μας, επειδή έτσι είχαν μάθει από τους δικούς τους, κρατούσαν μία κάποια απόσταση από εμάς όσο ήμασταν πολύ μικρά. Οι μπαμπάδες περισσότερο, οι μαμάδες λιγότερο, εργάζονταν πολλές ώρες, αναλάμβαναν πλήρως τα οικονομικά του σπιτιού και πολύ σπάνια κάθονταν να κουβεντιάσουν μαζί μας για το πώς περάσαμε τη μέρα μας και πώς νιώθουμε για το γεγονός ότι τσακωθήκαμε με έναν συμμαθητή μας. Όσο για τις μαμάδες μας; Ελάχιστες -και αξιοθαύμαστες- ήταν εκείνες που θα έπεφταν στα γόνατα για να παίξουν μαζί μας. Οι περισσότερες αφιέρωναν τον χρόνο τους στο καθάρισμα, το μαγείρεμα και τη φροντίδα μικρών και μεγάλων στο σπίτι.
Γεγονός είναι, πάντως, ότι οι μαμάδες μας τα έφερναν όλα βόλτα με πολλή μεγαλύτερη χάρη και πολύ λιγότερη γκρίνια από εμάς.
Τώρα...
Περισσότερες αλλά λιγότερο «κοινές» ώρες στο σπίτι
Τα παιδιά περνούν μεν περισσότερες ώρες στο σπίτι, καθώς το αστικό περιβάλλον είναι τέτοιο πλέον που δεν επιτρέπει παιχνίδια στις αλάνες και ανέμελες βόλτες με τα ποδήλατα, ωστόσο ακόμα κι έτσι, τα παιδιά δεν είναι πραγματικά «εκεί». Ειδικά τα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας, τα οποία βρίσκονται μονίμως «καλωδιωμένα» και σε επαφή με τους φίλους τους ανά πάσα στιγμή, λίγο χρόνο περνούν με την υπόλοιπη οικογένεια ή παίζοντας με τα παιχνίδια τους. Τι μπορεί να σημαίνει αυτό στην πράξη; Ότι η επιρροή του εξωτερικού περιβάλλοντος είναι αδιάκοπη και πιθανώς μεγαλύτερη από αυτή των γονιών, κάτι που κάνει την «δουλειά» των γονιών ακόμα πιο δύσκολη.
Πληροφόρηση χωρίς όρια
Η ενημέρωση των γονιών σήμερα σε θέματα παιδικής διαπαιδαγώγησης έχει μεν τα οφέλη της, αλλά έχει και πολλά μειονεκτήματα, με μεγαλύτερο αυτό της αδιάκοπης αλλά αμφίβολης εγκυρότητας πληροφορίας για το τι σημαίνει να είσαι καλός. Όλα αυτά μπορεί να δημιουργήσουν τρομερό άγχος και ενοχές στους γονείς, βάζοντάς τους διαρκώς στο στόχαστρο και κάνοντάς τους να αμφιβάλλουν για κάθε τους κίνηση. Έτσι, οι σημερινοί γονείς καταλήγουν να μην ακούνε τον εαυτό τους (την εσωτερική τους φωνή), αλλά ακόμα χειρότερα να μην ακούν τα παιδιά τους, παρά να παρασύρονται από όλο αυτό το άμορφο σώμα επιρροής που ορίζει τι πρέπει ή δεν πρέπει να κάνουν προκειμένου να είναι σωστοί και «ασφαλείς» από κάθε κριτική.
Πόσες σημερινές γιαγιάδες ανάθρεφαν τα δικά τους παιδιά με τη μόνιμη αγωνία «είμαι καλή μαμά;».
Ανισορροπία χρόνου εργασίας και χρόνου μαζί με το παιδί
Δεν είναι ότι οι γονείς μας, όταν ήμαστε εμείς παιδιά, δεν δούλευαν, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις δεν δούλευαν τόσες πολλές ώρες όσο οι σημερινοί γονείς ή ίσως να μη δούλευαν και οι δύο. Και δεν είναι παράλογο, η σημερινή οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα είναι τέτοια, που είναι σχεδόν αδύνατο να επιβιώσει μια οικογένεια αν δουλεύει μόνο ο ένας. Το χειρότερο δε είναι ότι όσες παραπάνω ώρες και να δουλέψει κανείς σήμερα, σε καμία περίπτωση αυτό δεν μεταφράζεται σε μεγαλύτερο εισόδημα. Η εργασιακή κατάσταση, όμως, κατά την δεκαετία του 1980 δεν ήταν τόσο «μαύρη».
Η αγάπη των γονιών παραμένει η ίδια ανά τις δεκαετίες, αυτό που αλλάζει όμως είναι ο κόπος (ο σωματικός και πνευματικός) που χρειάζεται να καταβάλλουν οι γονείς σήμερα, ώστε να μπορέσουν να αφοσιωθούν πραγματικά στα παιδιά τους τις ώρες που είναι μαζί. Και όταν το καταφέρνουν -κάτι που οι δικοί μας γονείς σπάνια επιχειρούσαν- είναι πραγματική επιτυχία.
Ο πήχης των επιδόσεων έχει ανέβει δραματικά
Θυμάστε εσείς να έχουν οι γονείς σας τόσο μεγάλο άγχος είτε για τους βαθμούς σας στο σχολείο είτε για το πόσες ξένες γλώσσες θα έχετε μάθει μέχρι τα 10; Θυμάστε να κάνατε ιδιαίτερα μαθήματα από την Α’ Δημοτικού; Θυμάστε το καθημερινό πρόγραμμά σας να είναι τόσο φορτωμένο καθημερινά με εξωσχολικές δραστηριότητες; Τι μας έχει πιάσει και έχουμε βαλθεί να «ξεπατώσουμε» τα παιδιά μας σήμερα; Τι αγωνία είναι αυτή για να ξεκινήσει το παιδί μας Αγγλικά από τα 2 του χρόνια, πριν καλά-καλά μάθει να μιλάει; Γιατί πρέπει να το ρίξουμε από τόσο νωρίς στον στίβο του ανταγωνισμού, της βαθμοθηρίας και της αγωνίας να είναι «καλύτερο» από όλα τα άλλα σε κάθε τι;
Γιατί πρέπει διαρκώς τα παιδιά μας να κάνουν κάτι; Πότε θα παίξουν; Πότε θα βαρεθούν;
Η επιβολή ορίων έχει γίνει ταμπού
Κάτι που οι σημερινοί γονείς μάθαμε καλά μεγαλώνοντας -και αυτό είναι από τα σπουδαία «δώρα» της επιστημονικής κοινότητας των ψυχολόγων και ψυχιάτρων- είναι ότι η υπερβολική αυστηρότητα και σκληρότητα προς το παιδί οδηγεί σε προβληματικούς ενήλικες. Έτσι, σε αντίθεση με το πώς μεγαλώσαμε εμείς, δεν διανοούμαστε να ασκήσουμε βία στο παιδί μας –είτε λεκτική είτε σωματική. Πολλοί γονείς, ωστόσο, επηρεασμένοι προφανώς από αυτή την προοδευτική και πολύ πιο ελεύθερη μορφή διαπαιδαγώγησης, πέταξαν από πάνω τους κάθε έννοια μέτρου και ορίου κατά την ανατροφή του παιδιού, φτάνοντας στο άλλο άκρο. Έτσι, βλέπουμε σήμερα παιδιά τριών, τεσσάρων, πέντε ετών, στα οποία καθώς δεν τέθηκε ποτέ κανένας κανόνας ή δεν ειπώθηκε ποτέ κανένα «όχι», να λειτουργούν ανεξέλεγκτα και τους γονείς τους να νιώθουν αδύναμοι να τα προστατεύσουν από συμπεριφορές που τα βγάζουν εκτός ορίων.
Τα παιδιά, πέρα από ανεξάντλητη αγάπη, έχουν όμως ανάγκη και από όρια για να μπορέσουν να λειτουργήσουν και οι γονείς πρέπει να κοπιάσουν πολύ και από πολύ νωρίς για να προλάβουν προβλήματα που αναπόφευκτα θα δημιουργηθούν στο παρελθόν. Επιπλέον, τα παιδιά μας χρειάζεται να μάθουν τι θα πει απογοήτευση και ότι δεν γίνεται πάντα ούτε να έχουν ούτε να γίνεται αυτό που θέλουν, καθώς και ότι δεν χρειάζεται να είναι άριστα σε όλα.
Τα παιδιά σήμερα «μεγαλώνουν» πιο γρήγορα
Διαφωνείτε; Αναρωτηθείτε το εξής απλό: Πότε κάνατε εσείς πρώτη φορά σεξ και πότε κάνουν τα σημερινά παιδιά; Θέλετε μια κάπως επίσημη απάντηση; Σύμφωνα με άρθρο που δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου Αθηνών, το 40% των εφήβων ηλικίας 14 ετών έχει ήδη ξεκινήσει κάποια σεξουαλική δραστηριότητα. Ας μην σκεφτούμε τώρα τι μπορεί να συμβαίνει «ανεπίσημα». Θέλετε να αναρωτηθείτε και κάτι ακόμα; Πότε ήπιατε εσείς αλκοόλ για πρώτη φορά; Πότε φορέσατε για πρώτη φορά τακούνια; Πότε κάνατε αποτρίχωση, βάψατε τα νύχια σας ή αποκαλέσατε κάποιον «αγόρι» σας;
Τα παιδιά, σήμερα, θα το έχετε διαπιστώσει και εσείς με το δικό σας, μοιάζουν να είναι 100 χρόνια μπροστά από εμάς. Μοιάζουν να έχουν γεννηθεί με προεγκαταστημένες γνώσεις στη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών και πολλά αυτά σε ηλικία 5 ετών είναι ικανά να συζητήσουν άνετα με έναν ενήλικα. Και αυτό, όσο δεν τα βάζει σε κάποιον κίνδυνο, ίσως να μην είναι κάτι κακό. Κάνει, όμως, τον ρόλο μας πιο απαιτητικό.
Τελικά ήταν πιο δύσκολα τότε ή τώρα;
Οι ειδικοί λένε ότι το να είσαι γονιός σήμερα είναι πιο δύσκολο από ποτέ. «Οι προσδοκίες που έχουν να κάνουν τόσο με την επίδοσή μας στον επαγγελματικό τομέα όσο και με αυτήν ως γονείς είναι πολύ υψηλότερες, έτσι για να είσαι καλή μαμά σήμερα πρέπει να αφιερώνεις πολύ περισσότερο χρόνο στο παιδί από παλιά και το ίδιο ισχύει για να είσαι καλή υπάλληλος», λέει η Glenda Wall, καθηγήτρια κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Wilfrid Laurier, η οποία τονίζει ότι για να υπάρχει ισορροπία πρέπει να μειώσουμε τους χρόνους εργασίας μας, για να περνάμε περισσότερες ώρες με την οικογένεια.
Έρευνα που πραγματοποιήθηκε πριν 9 χρόνια στην Αμερική από το Pew Research Center σε γονείς και παππούδες, έδειξε όχι μόνο ότι είναι πολύ πιο δύσκολο να είσαι γονιός σήμερα, συγκριτικά με την δεκαετία του 1970 και 1980, αλλά ότι τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα για τις μαμάδες, όχι μόνο επειδή έχουν πολύ περισσότερες υποχρεώσεις (δεδομένου ότι οι περισσότερες εργάζονται), αλλά και επειδή κρίνονται και πολύ πιο αυστηρά από ό,τι οι μπαμπάδες. Ο λόγος; Ότι δουλεύουμε υπερωρίες τόσο ως εργαζόμενες όσο και ως γονείς, ενώ ταυτόχρονα πασχίζουμε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας με τις αξίες που μεγαλώσαμε κι εμείς (σπιτικό φαγητό, παραμύθια στο κρεβάτι, βοήθεια με τα μαθήματα του σχολείου). Και πάνω σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί και το βάρος της ήττας που νιώθουμε (ή που μας επιβάλλεται) όταν δεν τα κάνουμε όλα τέλεια.
Και για να μη σας μαυρίσουμε άλλο την ψυχή, τα καλά νέα είναι ότι η κατάσταση αυτή δεν είναι εκτός ελέγχου. Μπορεί να είναι αδύνατον να γυρίσουμε στα ανέμελα χρόνια του παρελθόντος, όμως υπάρχουν τρόποι για να μειώσουμε το βάρος του να είσαι γονιός σήμερα: Με το να φερόμαστε στα παιδιά μας σαν άτομα ικανά να κάνουν πράγματα για τον εαυτό τους. Να τους επιτρέψουμε να κάνουν λάθη και να μαθαίνουν από αυτά. Να τους εξασφαλίσουμε ανέμελα παιδικά χρόνια, χωρίς ένα διαρκές πρόγραμμα με υποχρεώσεις. Να κάνουμε λιγότερα –τόσο εμείς, όσο και τα παιδιά. Να βοηθάμε ο ένας τον άλλον. Και τελικά, να πιστεύουμε στον εαυτό μας και να μην αμφιβάλλουμε συνέχεια για το πόσο καλοί γονείς μπορούμε να είμαστε.
