People pleasing: μεγαλώνοντας παιδιά που πρέπει να ευχαριστούν συνέχεια τους άλλους

Ας εξετάσουμε πώς αυτή η συμπεριφορά μορφοποιείται στην παιδική ηλικία, ποιοι παράγοντες την ενισχύουν —ανάμεσά τους και οι γονείς χωρίς να το καταλαβαίνουν— και πώς μπορούμε, ως μαμάδες (και μπαμπάδες), να στηρίξουμε τα παιδιά μας ώστε να γίνουν αυτόνομα, γεμάτα αυτοπεποίθηση, χωρίς να ζουν με το βάρος ενοχής.

Πώς γίνεται κάποιος people pleaser

Παιδιά που βιώνουν την ανάγκη να συμπεριφέρονται συνεχώς με τρόπο που ευχαριστεί τους άλλους —να λένε «ναι», να μη διαφωνούν, να ζητούν συγχώρεση χωρίς λόγο— συνήθως υποφέρουν από έλλειψη αυτοεκτίμησης ή ανησυχούν για την αποδοχή των άλλων. Σύμφωνα με παιδοψυχολόγους, τέτοια συμπτώματα μπορεί να οδηγήσουν σε άγχος, σύγχυση ταυτότητας και δυσκολίες στις σχέσεις  κατά την ενήλικη ζωή τους.

Η κουλτούρα του «καλού παιδιού», ιδιαίτερα στα κορίτσια, ενισχύει την ιδέα πως «άμα δεν είμαι ευχάριστη, δεν θα αγαπηθώ». Αυτό μπορεί να δημιουργήσει στα παιδιά την τάση να βάζουν τις ανάγκες των άλλων πάνω από τις δικές τους —χωρίς να επιτρέπεται να εκφράσουν τις επιθυμίες ή τα συναισθήματά τους.

Ο ρόλος των γονέων

Η οικογένεια, και ειδικά οι γονείς, διαμορφώνουν αυτό το πλαίσιο. Σύμφωνα με τη θεραπεύτρια οικογένειας Kate Gray —όπως παρουσιάζει πρόσφατο άρθρο στο Scary Mommy— υπάρχουν δύο τρόποι με τους οποίους, άθελά τους, οι μπαμπάδες συγκεκριμένα μπορεί να ενισχύουν τον «people-pleasing» στα παιδιά:

1. Λέγοντας: «Πρέπει να είμαστε τόσο ευγνώμονες για ό,τι κάνει η μαμά». Ο στόχος είναι να δείξουν εκτίμηση, αλλά το μήνυμα τελικά φορτίζει το παιδί με ενοχές: «Αν δεν είμαι συνέχεια ευχαριστημένος/-η, αυτό σημαίνει ότι δεν είμαι αρκετά καλός/-ή;».

   Αντί αυτού, η Gray προτείνει να δείχνει ο ίδιος ο πατέρας την εκτίμησή του, λέγοντας κάτι σαν: «Αγαπημένη, κάνεις τόσα πολλά για εμάς. Σ’ αγαπώ πολύ», και αγκαλιάζοντας τη σύντροφό του —έτσι τα παιδιά βλέπουν αυτή τη στάση συμπεριφοράς, χωρίς άγχος και ενοχές.

2. Λέγοντας στα παιδιά «να είναι καλά για να μη στεναχωρούν ή κουράζουν τη μαμά». Η πρόθεση είναι καλή, αλλά το παιδί μπορεί να νιώθει πως έχει ευθύνη για τα συναισθήματα της μαμάς και ότι τα δικά του συναισθήματα δεν είναι αποδεκτά. Η Gray προτείνει: «Παιδιά, θα περάσετε καταπληκτικά με τη μαμά σήμερα. Μπορείτε να νιώσετε όποιο συναίσθημα θέλετε — η μαμά είναι δυνατή και είμαστε περήφανοι για εσάς.»

Τι δείχνουν έρευνες και τι πιστεύουν οι ειδικοί

• Το people pleasing σχετίζεται με ανασφάλεια και ανάγκη εξωτερικής επιβεβαίωσης.

• Έρευνες δείχνουν ότι η ενθάρρυνση των παιδιών μας, η ελεύθερη έκφραση των συναισθημάτων και η δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος αυξάνουν την αυτοπεποίθηση – αντίθετα, η πίεση για υπερβολική ευγένεια μπορεί να αποδυναμώσει το παιδί.

• Άλλη έρευνα, που διαβάσαμε στο Psychology Today, υπογραμμίζει ότι είναι ευθύνη του γονιού να μάθει στο παιδί του να λέει «όχι» όταν κάτι δεν είναι ασφαλές ή δεν συμφέρει το παιδί, ακόμη και αν αυτό το κάνει δυσάρεστο βραχυπρόθεσμα — γιατί αυτό αποτελεί μέρος του να μεγαλώνουμε παιδιά με υγιή όρια.

• Επιπλέον, η αποδοχή των παιδιών μας όχι βάσει των επιδόσεών τους, αλλά βάσει του ποια πραγματικά είναι, αποτελεί το θεμέλιο για μια πιο απαιτητική αλλά υποστηρικτική σχέση, ενώ η υπερβολική αξιολόγηση μπορεί να δημιουργήσει παιδιά εξαρτημένα από την αποδοχή των άλλων, άρα μελλοντικούς people pleasers.

Πρακτικά βήματα για μαμάδες

1. Άνευ όρων αποδοχή: Δείχνουμε στο παιδί ότι το αγαπάμε για αυτό ακριβώς που είναι, χωρίς να χρειάζεται να συμπεριφέρεται πάντα «σωστά».

2. Αφήνουμε χώρο στα συναισθήματα: «Είναι εντάξει να είσαι θυμωμένος/-η ή στεναχωρημένος/-η» — δεν είναι υποχρεωτικό να είσαι συνέχεια καλά.

3. Ενισχύουμε την αυτονομία: Με επιλογές που δίνουμε στο ίδιο το παιδί («Θες αυτό ή το άλλο;»), χωρίς να του δημιουργούμε ενοχές.

4. Δεν επισφραγίζουμε την αγάπη με συμπεριφορά: «Σε αγαπώ όχι επειδή είσαι καλό παιδί, αλλά γιατί είσαι εσύ».

5. Αναγνωρίζουμε και δουλεύουμε τη δική μας ενοχή – ό,τι δεν δουλέψουμε, το μεταδίδουμε άθελά μας.

Τέλος, ας μην ξεχνάμε ότι ως γονείς έχουμε μεγάλη ευθύνη για το αν τα παιδιά μας θα γίνουν ενήλικες με αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση. Εμείς οφείλουμε να τα μεγαλώσουμε σε ένα περιβάλλον με τόση ασφάλεια και αποδοχή, όπου δεν θα χρειαστεί να νιώσουν ποτέ ότι θα πάψουμε να τα αγαπάμε αν δεν συμπεριφέρονται συνέχεια όπως θέλουμε εμείς. Μπορεί κάτι τέτοιο να είναι αρκετά δύσκολο και για εμάς τους ίδιους. Αλλά, όπως λέει η Gray, «το να αναθρέφουμε παιδιά σημαίνει, κατά βάθος, να ξανα-αναθρέφουμε τον εαυτό μας»!