Το φαινόμενο δεν είναι νέο. Ο τρόπος που εκτίθενται οι μητέρες όμως έχει αλλάξει δραματικά. Η σύγχρονη μητέρα ζει μέσα σε ένα κλίμα διαρκούς σύγκρισης και πίεσης. Το παραμικρό μπορεί να γίνει αντικείμενο σχολιασμού... Το πώς ταΐζει το παιδί της. Το αν δουλεύει ή μένει σπίτι. Το αν θηλάζει. Το αν έχει προσωπικό χρόνο. Το αν δείχνει κουρασμένη. Το αν δείχνει πολύ χαρούμενη. Όλα μπορούν να μετατραπούν σε αφορμή κριτικής. Και η κριτική αυτή δεν είναι μόνο κουραστική. Είναι βαθιά επιβαρυντική για την ψυχολογία της μητέρας.
Πώς μοιάζει πραγματικά το mom shaming
Το mom shaming δεν έχει μόνο μία μορφή. Μπορεί να είναι έντονο και ξεκάθαρο. Μπορεί όμως να είναι έμμεσο και ύπουλο. Η φράση «Εγώ στη θέση σου δεν θα το έκανα έτσι» μπορεί να μοιάζει αθώα, όμως πολλές φορές κρύβει από κάτω τις ίδιες προσδοκίες και κριτικές που πληγώνουν. Το ίδιο ισχύει και για τα σχόλια που ντύνονται με ενδιαφέρον. Ενδιαφέρον που τελικά δεν είναι αληθινό αλλά μεταμφιεσμένη απαξίωση.
Το πιο οδυνηρό είναι όταν τα σχόλια προέρχονται από κοντινά πρόσωπα. Φίλοι. Συγγενείς. Άλλες μαμάδες. Άνθρωποι που θα έπρεπε να λειτουργούν υποστηρικτικά και όχι επικριτικά. Έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος ενοχής και αυτοαμφισβήτησης. Η μητέρα νιώθει πως κάθε της επιλογή πρέπει να αποδειχθεί σωστή. Σαν να έχει μπει σε έναν αόρατο διαγωνισμό που κανείς δεν της είπε ότι συμμετέχει.
Η ψυχολογική επίπτωση στις μητέρες
Το mom shaming δεν είναι απλώς ενοχλητικό. Είναι επιβλαβές. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι συχνές επικρίσεις οδηγούν σε ανασφάλεια, αυξημένο άγχος και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Η μητέρα που δέχεται συνεχή αρνητική αξιολόγηση για τον τρόπο που μεγαλώνει το παιδί της νιώθει ότι ποτέ δεν είναι αρκετή. Αυτή η αίσθηση υπονομεύει την εμπιστοσύνη που χρειάζεται για να πάρει σημαντικές αποφάσεις για την οικογένειά της.
Ένα από τα πιο επικίνδυνα αποτελέσματα είναι η απομόνωση. Οι μητέρες αρχίζουν να αποφεύγουν κοινωνικές καταστάσεις από φόβο ότι θα κριθούν ξανά. Απομακρύνονται από παρέες. Μοιράζονται λιγότερο. Δεν ζητούν βοήθεια όταν την χρειάζονται. Αυτό μπορεί να επιβαρύνει ακόμη και την σχέση με το παιδί, αφού το άγχος και η πίεση μεταδίδονται χωρίς να το θέλει κανείς.
Δεν είναι υπερβολή να πούμε πως το mom shaming μπορεί να γίνει ένα είδος ψυχικής βίας. Μιας βίας που δεν αφήνει σημάδια στο σώμα αλλά χαράζει βαθιές γραμμές στην καρδιά της μητέρας. Όταν μια γυναίκα νιώθει ότι ζυγίζεται και κρίνεται διαρκώς, τότε τίποτα δεν μοιάζει αρκετό. Ούτε καν η δική της προσπάθεια που είναι ήδη τεράστια.
Γιατί συμβαίνει και γιατί εξαπλώνεται
Οι λόγοι είναι πολλοί. Ένας από τους πιο βασικούς είναι η κοινωνική παρεξήγηση γύρω από τον ρόλο της μητέρας. Οι απαιτήσεις είναι εξωπραγματικές. Η κοινωνία περιμένει από την μητέρα να είναι τέλεια. Να δουλεύει, να φροντίζει, να στηρίζει, να προλαβαίνει τα πάντα. Και όταν αποτυγχάνει έστω και σε κάτι μικρό, η κριτική πέφτει σαν βροχή.
Σημαντικό ρόλο παίζει και η κουλτούρα της σύγκρισης. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης η καθημερινότητα παρουσιάζεται μέσα από φίλτρα. Αυτό δημιουργεί ένα στρεβλό μοντέλο μητρότητας που μοιάζει ανέφικτο. Άλλη μια παγίδα που οδηγεί σε έντονο άγχος και συνεχές αυτοπροσωπογραφικό έλεγχο.
Ας μην ξεχνάμε και την ανάγκη ορισμένων να επιβεβαιώσουν τον εαυτό τους μέσα από την κριτική των άλλων. Η ευκολία με την οποία κάποιοι σχολιάζουν επιλογές που δεν τους αφορούν δείχνει περισσότερο δικές τους ανασφάλειες παρά λάθη της μητέρας που στοχοποιούν.
Πώς μπορούμε να το σταματήσουμε
Το mom shaming δεν θα εξαφανιστεί αν δεν το αναγνωρίσουμε. Χρειάζεται πρώτα να αποδεχτούμε ότι υπάρχει. Κι έπειτα να μάθουμε πώς να το αντιμετωπίζουμε. Τα βήματα δεν είναι μαγικά, είναι όμως ουσιαστικά.
Πρώτον, πρέπει να καλλιεργήσουμε σεβασμό στη διαφορετικότητα. Κάθε οικογένεια λειτουργεί με τον δικό της ρυθμό. Κάθε παιδί έχει τις δικές του ανάγκες. Η μητέρα είναι αυτή που τα γνωρίζει καλύτερα.
Δεύτερον, χρειάζεται περισσότερη ενσυναίσθηση. Η μητρότητα δεν είναι ένας αγώνας για το ποια κάνει τα περισσότερα σωστά. Είναι μια πορεία γεμάτη σύνθετες επιλογές και μεγάλα διλήμματα. Η κατανόηση μεταξύ των μητέρων είναι ίσως το πιο αποτελεσματικό αντίδοτο στην τοξική κριτική.
Τρίτον, πρέπει να αναπτύξουμε υποστηρικτικά δίκτυα. Παρέες, ομάδες, κοινότητες όπου η μαμά νιώθει ασφάλεια. Όσο περισσότερο συνδεόμαστε, τόσο πιο δύσκολα μας αγγίζει η κριτική.
Και τέλος, χρειάζεται να μάθουμε να θέτουμε όρια. Οτιδήποτε μας πληγώνει πρέπει να το σταματάμε. Ακόμη κι αν προέρχεται από πρόσωπα που αγαπάμε. Η προστασία της ψυχικής μας υγείας δεν είναι πολυτέλεια. Είναι ανάγκη.
Το μήνυμα που αξίζει να ακουστεί
Οι μητέρες δεν χρειάζονται κριτική. Χρειάζονται στήριξη. Χρειάζονται χώρο να αναπνεύσουν και να διαμορφώσουν την δική τους πορεία χωρίς τον φόβο του σχολιασμού. Το mom shaming είναι ένα φαινόμενο που μας αφορά όλους. Γιατί όταν πληγώνεται μια μητέρα, επηρεάζεται μια ολόκληρη οικογένεια.
Ίσως λοιπόν ήρθε η ώρα να αλλάξουμε το κλίμα. Να δείξουμε αληθινό ενδιαφέρον. Να επιλέξουμε την καλοσύνη αντί της κριτικής. Να στηρίξουμε τις μητέρες ώστε να μεγαλώνουν παιδιά που θα γίνουν ενήλικες με συμπόνια και δύναμη.
Δεν υπάρχει σωστή ή λάθος μητέρα. Υπάρχει μόνο μια γυναίκα που δίνει τον καλύτερο εαυτό της κάθε μέρα. Κι αυτό αξίζει σεβασμό. Πάντα.