Τι είναι η νοητική καθυστέρηση;
Σύμφωνα με το ICD10 (Διεθνής Στατιστική Ταξινόμηση Νόσων και Συναφών Προβλημάτων Υγείας) η νοητική καθυστέρηση είναι μία κατάσταση που χαρακτηρίζεται από αναστολή ή ατελή ανάπτυξη της νόησης. Αυτό κατά κύριο λόγο σημαίνει διαταραχή δεξιοτήτων που εκδηλώνονται κατά την περίοδο ανάπτυξης, δεξιοτήτων που συμβάλουν στο συνολικό επίπεδο νοημοσύνης, π.χ. γνωστικών, γλωσσικών, κινητικών, και κοινωνικών ικανοτήτων.
Η καθυστέρηση μπορεί να εμφανιστεί με ή χωρίς κάποια άλλη ψυχική ή σωματική κατάσταση.
Ο βαθμός της νοητικής καθυστέρησης εκτιμάται με τη χρήση συγκεκριμένων δοκιμασιών νοημοσύνης. Αυτές μπορούν να συμπληρωθούν από κλίμακες αξιολόγησης της κοινωνικής προσαρμογής στο κοινωνικό περιβάλλον.Οι μετρήσεις αυτές παρέχουν μια κατά προσέγγιση ένδειξη του βαθμού νοητικής καθυστέρησης: Ελαφρά, μέτρια, σοβαρή, βαριά.
Στην πρώτη περίπτωση το πρόβλημα μεταφράζεται ως κάποιες μαθησιακές δυσκολίες στο σχολείο, όμως το άτομο ως ενήλικας θα καταφέρει να εργαστεί και να διατηρεί κοινωνικές σχέσεις. Η δεύτερη περίπτωση, πιθανώς να αποδίδεται με σημαντική αναπτυξιακή καθυστέρηση στην παιδική ηλικία, όμως τα περισσότερα παιδιά μπορούν να μάθουν να αναπτύξουν κάποιου βαθμού ανεξαρτησία στην αυτο-φροντίδα και να αποκτήσουν επαρκείς ακαδημαϊκές και επικοινωνιακές δεξιότητες. Τέλος, παιδιά με σοβαρή νοητική υστέρηση πιθανώς να έχουν συνεχή ανάγκη φροντίδας, ενώ στη βαριά νοητική υστέρηση δεν υπάρχει καμία δυνατότητα αυτοβοήθειας.
Η διάγνωση του βαθμού νοητικής καθυστέρησης θα εξαρτηθεί από τη συνολική αξιολόγηση των νοητικών λειτουργιών από έναν έμπειρο ειδικό παιδαγωγό.
Τα καλά νέα, όμως, είναι ότι οι νοητικές ικανότητες και η κοινωνική προσαρμογή μπορούν να μεταβληθούν με την πάροδο του χρόνου, και, όσο κακές κι αν είναι, μπορούν να βελτιωθούν μετά από εκπαίδευση και αποκατάσταση. Γι'αυτό η διάγνωση πρέπει να βασίζεται στα τρέχοντα επίπεδα λειτουργικότητας.
Εκπαίδευση ατόμων με νοητική καθυστέρηση
Η Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση αποτελεί σύμφωνα με τον νόμο αναπόσπαστο μέρος της υποχρεωτικής και δωρεάν δημόσιας παιδείας και η εκπαίδευση ατόμων με νοητική καθυστέρηση αποτελεί μέρος αυτής.
Έτσι, οι μαθητές με νοητική καθυστέρηση έχουν τη δυνατότητα:
1. Φοίτησης σε ειδικά σχολεία (Σχολικές Μονάδες Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης- ΣΜΕΑΕ):
• ειδικά νηπιαγωγεία και τα τμήματα πρώιμης παρέμβασης που λειτουργούν μέσα στα ειδικά νηπιαγωγεία
o μέχρι 7 χρονών
• ειδικά δημοτικά σχολεία
o Α, Β, Γ, Δ, Ε, ΣΤ τάξη και μία τάξη προκαταρκτική
o μέχρι 14/15 χρονών
• ειδικά γυμνάσια
o Α, Β, Γ τάξη και μία τάξη προκαταρκτική
o μέχρι 19 χρονών
• ειδικά επαγγελματικά γυμνάσια
o η φοίτηση διαρκεί 5 χρόνια
o παρέχεται επαγγελματική εκπαίδευση
• ειδικά λύκεια
o Α, Β, Γ τάξη και μία τάξη προκαταρκτική
o μέχρι 23 χρονών
• ειδικά επαγγελματικά λύκεια
o η φοίτηση διαρκεί 4 χρόνια
o παρέχεται επαγγελματική εκπαίδευση
• ειδική επαγγελματική σχολή:
o γράφονται απόφοιτοι ειδικού επαγγελματικού γυμνασίου και ειδικού γυμνασίου
o η φοίτηση διαρκεί 4 χρόνια
• Εργαστήρια Ειδικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΕΕΕΕΚ)
o η φοίτηση διαρκεί από 5 μέχρι 8 χρόνια)
o η πρώτη εγγραφή γίνεται σε μαθητές μέχρι 16 χρονών
2. Φοίτησης σε γενικά σχολεία:
• στη σχολική τάξη, υποστηριζόμενοι από τον εκπαιδευτικό της τάξης
• στη σχολική τάξη με παράλληλη στήριξη, έχοντας δηλαδή έναν εκπαιδευτικό αποκλειστικά για τον συγκεκριμένο μαθητή
o Το ποιος θα κάνει την παράλληλη στήριξη το αποφασίζει το ΚΕΔΔΥ. Μπορεί ωστόσο και η οικογένεια να εισηγηθεί να αναλάβει κάποιος ειδικός βοηθός τον ρόλο αυτόν. Τον ειδικό βοηθό θα πρέπει όμως να τον δεχτούνε και ο Διευθυντής της Σχολικής Μονάδας καθώς και ο Σύλλογος Διδασκόντων.
• σε τμήμα ένταξης
Εκτός από τις παραπάνω επιλογές, όμως, υπάρχουν επίσης Κέντρα Ημέρας και Εργαστήρια Ειδικής Αγωγής που προσφέρουν υπηρεσίες για άτομα που έχουν νοητική καθυστέρηση.
Ενδεικτικά αναφέρουμε:
• Εστία: Η Εστία, ως κέντρο κοινωνικής φροντίδας ατόμων με νοητική υστέρηση, δραστηριοποιείται στην παροχή υπηρεσιών επαγγελματικής κατάρτισης, κοινωνικοποίησης, επαγγελματικής αποκατάστασης, αξιοποίησης ελευθέρου χρόνου, υπηρεσιών υποστηριζόμενης διαβίωσης καθώς και συμμετοχής και υλοποίησης ευρωπαϊκών προγραμμάτων για άτομα με νοητική υστέρηση. Απευθύνεται σε νέα άτομα, από 18 ετών και άνω, με ελαφριά ή μέτρια νοητική υστέρηση.
• Εργαστήρι Ειδικής Αγωγής «Μαργαρίτα»: Το Εργαστήρι Ειδικής Αγωγής «Μαργαρίτα» είναι ένα Εξειδικευμένο Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης για νέους και νέες με νοητική υστέρηση. Ιδρύθηκε το 1979 με την πρωτοβουλία μιας μητέρας παιδιού με αναπηρία. Το ΕΕΑ «Μαργαρίτα» προσφέρει εκπαίδευση και κατάρτιση σε προστατευμένα εργαστήρια για άτομα με ελαφρά και μέση νοητική υστέρηση. Στα δώδεκα εργαστήρια του Κέντρου, οι σπουδαστές εξασκούνται στις δεξιότητες ζωής (π.χ. μαγειρική, κυκλοφοριακή αγωγή κ.α.), σε γενικές επαγγελματικές δεξιότητες (π.χ. συνέπεια, ωράριο, παραγωγικότητα, συνεργατικότητα κ.α) και σε ειδικές επαγγελματικές δεξιότητες (π.χ. χρήση μηχανημάτων και εργαλείων, δημιουργικότητα κ.α.).
• Ίδρυμα Μ.Κοκκόρη: Το Κέντρο Ημέρας είναι μια δομή εξειδικευμένης υποστήριξης εφήβων και ενηλίκων ατόμων με νοητική υστέρηση, τα οποία έχουν ολοκληρώσει το εκπαιδευτικό τους πρόγραμμα. Είναι ένας χώρος στον οποίο πραγματοποιούνται ποικίλες ατομικές και ομαδικές δραστηριότητες, βασικοί στόχοι των οποίων είναι η διατήρηση και περαιτέρω ανάπτυξη των δυνατοτήτων των ατόμων, η ενθάρρυνση της αυτοπεποίθησης και της αυτοεκτίμησής τους και η συμμετοχή τους στα δρώμενα της ευρύτερης κοινότητας.
• Εργαστήρι-Λίλιαν Βουδούρη: Στο «Εργαστήρι» λειτουργούν ποικίλα τμήματα: αρτοσκευασμάτων, τροφοδοσία-catering, πλυντηρίων, ζυμαρικών, κεραμικής, υφαντικής - ταπητουργίας, μπατίκ, συσκευασία-τυποποίηση, κηπουρική και Κέντρο Ημέρας.
