Κρατική υποστήριξη
Επιδόματα για τα παιδιά και την οικογένεια
Το πιο γνωστό πρόγραμμα είναι το Επίδομα Παιδιού (Α21). Πρόκειται για ένα μηνιαίο επίδομα για κάθε τέκνο, που καταβάλλεται κάθε δίμηνο και καλύπτει σήμερα περίπου 767.000 οικογένειες. Η βασική κλίμακα ξεκινά από περίπου 75€ το μήνα για το πρώτο παιδί και αυξάνεται για το δεύτερο και τα επόμενα παιδιά. Το Επίδομα Παιδιού συνιστά ένα κρίσιμο βοήθημα για τα νοικοκυριά με ανήλικα, ειδικά σε οικογένειες με περιορισμένο εισόδημα.
Παράλληλα, υπάρχει το Επίδομα Στέγασης, που καλύπτει τμήμα του ενοικίου για όσους μισθώνουν το κύριο σπίτι τους. Η επιδότηση διαρκεί έξι μήνες και φτάνει μέχρι τα 210€/μήνα, ανάλογα με τα μέλη του νοικοκυριού. Οι μονογονεϊκές οικογένειες λαμβάνουν επιπλέον 70€ για το πρώτο παιδί, ενώ τα εισοδηματικά κριτήρια είναι αυστηρά. Το πρόγραμμα παρέχει πολύτιμη στήριξη σε οικογένειες που διαφορετικά θα δυσκολεύονταν να καλύψουν το κόστος της στέγης.
Πρόσβαση σε παιδικούς σταθμούς
Η δωρεάν πρόσβαση σε παιδικούς και βρεφονηπιακούς σταθμούς εξασφαλίζεται μέσω των voucher του ΕΣΠΑ (ΕΕΤΑΑ). Οι οικογένειες υποβάλλουν αίτηση ηλεκτρονικά, ακολουθώντας εισοδηματικά κριτήρια, και έχουν την ευκαιρία να εξασφαλίσουν δωρεάν θέση για τα παιδιά τους. Το πρόγραμμα αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για πολύτεκνες οικογένειες, όπου τα όρια εισοδήματος αναπροσαρμόζονται, εξασφαλίζοντας πρόσβαση ακόμη και σε νοικοκυριά με υψηλότερα εισοδήματα.
Υποστηρικτικές δομές στην καθημερινότητα
Σε κάθε Δήμο λειτουργούν Κέντρα Κοινότητας, όπου οι πολίτες μπορούν να ενημερωθούν για όλα τα επιδόματα και να λάβουν βοήθεια στη συμπλήρωση των αιτήσεων. Το πρόγραμμα Βοήθεια στο Σπίτι φροντίζει ηλικιωμένους και ΑμΕΑ κατ’ οίκον, ενώ υπάρχουν και εθνικές υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής στήριξης για ευάλωτες οικογένειες, όπως συμβουλευτικές γραμμές και κέντρα ψυχικής υγείας.
Στήριξη για μονογονεϊκές και φτωχές οικογένειες
Οι ευπαθείς οικογένειες έχουν πρόσθετα «ενισχυτικά» κίνητρα. Στο επίδομα στέγασης, οι μονογονείς λαμβάνουν επιπλέον ποσά για το πρώτο παιδί. Για τα νοικοκυριά κάτω από το όριο φτώχειας υπάρχει το Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης (ΚΕΑ), που παρέχει μηνιαία οικονομική ενίσχυση, δωρεάν ιατροφαρμακευτικές υπηρεσίες και στήριξη για κοινωνική ένταξη και πρόσβαση στην αγορά εργασίας. Το ΚΕΑ καλύπτει περίπου 205.000 δικαιούχους και αποτελεί ουσιαστικά δίχτυ προστασίας για τα πιο ευάλωτα νοικοκυριά.
Επιπλέον, μονογονείς και πολύτεκνες οικογένειες μπορούν να επωφεληθούν από φορολογικές διευκολύνσεις και έκτακτα οικονομικά βοηθήματα, όπως ειδικό ετήσιο επίδομα αναδοχής.
Διαδικασία και δικαιολογητικά
Οι περισσότερες αιτήσεις γίνονται ηλεκτρονικά, με χρήση TAXISnet, ΑΦΜ, ΑΜΚΑ και IBAN, ενώ απαιτούνται και έγγραφα όπως φορολογική δήλωση, μισθωτήριο συμβόλαιο και λογαριασμοί ρεύματος. Η διαδικασία μπορεί να φαίνεται πολύπλοκη, αλλά τα Κέντρα Κοινότητας και τα Τμήματα Πρόνοιας των Δήμων προσφέρουν καθοδήγηση και έλεγχο δικαιολογητικών.
Προβλήματα στην πράξη
Στην πράξη, η πρόσβαση στα επιδόματα δεν είναι πάντα εύκολη. Υπάρχουν γραφειοκρατικά εμπόδια, καθυστερήσεις και συχνά ανεπαρκής ενημέρωση. Κάθε πρόγραμμα έχει λεπτομερή κριτήρια εισοδήματος, περιουσίας και διαμονής, ενώ συχνά απαιτούνται κοινωνικές έρευνες ή επανέλεγχοι, που καθυστερούν την καταβολή των επιδομάτων. Πολλοί πολίτες δυσκολεύονται να ενημερωθούν για νέα προγράμματα, ενώ σε περιορισμένες δομές, όπως φθηνοί παιδικοί σταθμοί, οι διαθέσιμες θέσεις δεν επαρκούν.
Δομές και πρωτοβουλίες εκτός κρατικού πλαισίου
Εκκλησιαστικές δομές και φιλανθρωπίες
Η Αποστολή της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών λειτουργεί συσσίτια και κοινωνικά παντοπωλεία σε όλη την Αθήνα, τον Πειραιά και τα νησιά. Το Κοινωνικό Παντοπωλείο Καλλιθέας εξυπηρετεί περίπου 200 οικογένειες με τρόφιμα και είδη προσωπικής υγιεινής, ενώ συνολικά οι δομές της Αποστολής καλύπτουν πάνω από 213.000 άτομα μηνιαίως, κυρίως πολύτεκνες ή μονογονεϊκές οικογένειες και μοναχικά άτομα σε ανάγκη.
Οι Καθολικές και άλλες εκκλησιαστικές υπηρεσίες, όπως η Caritas Ελλάς, διοργανώνουν καθημερινά συσσίτια και παρέχουν δωρεάν φάρμακα, ψυχοκοινωνική υποστήριξη και πρόσθετες υπηρεσίες για ευάλωτες οικογένειες. Σε περιόδους κρίσης, η Εκκλησία έχει αποτελέσει καταφύγιο για πολλές οικογένειες, προσφέροντας καθημερινά τρόφιμα και στήριξη.
Εθελοντικές και ΜΚΟ πρωτοβουλίες
Το Χαμόγελο του Παιδιού προστατεύει παιδιά και οικογένειες, προσφέροντας φροντίδα σε θύματα βίας, στέγαση, ψυχοκοινωνική στήριξη και προγράμματα δημιουργικής απασχόλησης, όπως κατασκηνώσεις.
Η Κιβωτός του Κόσμου φιλοξενεί παιδιά που στερούνται οικογενειακού περιβάλλοντος σε επτά σπίτια σε όλη την Ελλάδα και λειτουργεί κοινωνικό παντοπωλείο για περίπου 150 οικογένειες.
Οι Γιατροί του Κόσμου προσφέρουν δωρεάν πρωτοβάθμια υγειονομική περίθαλψη και κοινωνική στήριξη σε ανασφάλιστους πολίτες και πρόσφυγες στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη.
Τέλος, η PRAKSIS και η ΜΕΤΑδραση παρέχουν υπηρεσίες για πρόσφυγες, ασυνόδευτα παιδιά, νομική υποστήριξη και κινητές μονάδες υγείας.
Τοπικές και ιδιωτικές πρωτοβουλίες
Πολλές πόλεις διαθέτουν κοινωνικά φαρμακεία, δωρεάν πολυϊατρεία και κινητές μονάδες, ενώ συλλογικότητες πολιτών οργανώνουν δράσεις σίτισης, συγκέντρωσης ρούχων και σχολικών ειδών. Υπάρχουν επίσης κοινωνικά ανταλλακτήρια και δωρεάν Κέντρα Δημιουργικής Απασχόλησης για παιδιά ευάλωτων οικογενειών, προσφέροντας αθλητικές, εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες.
Η κοινωνική πρόνοια στην Ελλάδα
Συμπερασματικά, η κοινωνική πρόνοια στην Ελλάδα λειτουργεί καλύτερα όταν οι οικονομικές ενισχύσεις φτάνουν γρήγορα στους δικαιούχους και όταν τα προγράμματα αντιμετωπίζουν άμεσα τις ανάγκες των οικογενειών, όπως συμβαίνει με τα voucher, τα σχολικά γεύματα και τα επιδόματα παιδιού. Αν και υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης, η παρουσία αυτών των υπηρεσιών παραμένει κρίσιμη για τη στήριξη των οικογενειών στην πράξη.
