Υπάρχουν πολλοί, λιγότερο ή περισσότερο σοβαροί, λόγοι για να πάρει κανείς αντικαταθλιπτικά, με την κατάθλιψη να αποτελεί μόνο έναν εξ αυτών: Κρίσεις πανικού, χρόνιο άγχος, διπολισμός, αλλά και χρόνιοι πόνοι και ημικρανίες μπορούν επίσης να οδηγήσουν ένα άτομο σε αυτά.
Υπάρχει, όμως, πραγματικός λόγος; Κινδυνεύει κανείς να εθιστεί σε αυτά; Τι πρέπει να γνωρίζει ο ασθενής πριν αποφασίσει να βάλει τα αντικαταθλιπτικά στην ζωή του και ποια άλλα μέσα μπορεί να είναι εξίσου αποτελεσματικά ενάντια στην κατάθλιψη;
«Καταρχήν, ο κόσμος πρέπει να γνωρίζει πως αντικαταθλιπτικά μπορεί να δώσει μόνο γιατρός –συγκεκριμένα ψυχίατρος. Είναι παράνομο να δίνουν φάρμακα οι ψυχολόγοι», λέει η ψυχολόγος κ. Ιωάννα Μορφονίδη. Ο ψυχολόγος, επισημαίνει η ειδικός, είναι αυτός που θα κάνει την αρχική διάγνωση για το κατά πόσο ο ασθενής χρειάζεται ψυχίατρο και πιθανώς φαρμακευτική θεραπεία και, αν χρειάζεται, θα στείλει τον ασθενής σε ψυχίατρο.
Ωστόσο, στις μέρες μας υπάρχει παραπληροφόρηση σχετικά με την κατάθλιψη: Πολλοί άνθρωποι νιώθουν μελαγχολία, η οποία είναι άκρως φυσιολογική στις μέρες μας με όλα αυτά που συμβαίνουν και θεωρώντας ότι πάσχουν από κατάθλιψη επισκέπτονται ψυχίατρο. Πολλοί ψυχίατροι, όμως, αντί να προσπαθήσουν να βοηθήσουν τον ασθενή με ψυχοθεραπεία, δίνουν απλά ένα φάρμακο που ενεργοποιεί στον εγκέφαλο τη σεροτονίνη (την ορμόνη της χαράς) και ξεμπερδεύουν.
«Τα ψυχοφάρμακα αποτελούν την πιο εξαρτητική κατηγορία φαρμάκων και, δυστυχώς, δεν είναι λίγοι αυτοί που τα λαμβάνουν χωρίς να υπάρχει πραγματικός λόγος», λέει η κα. Μορφονίδη. «Το σωστό για κάποιον που αναγνωρίζει ότι χρειάζεται βοήθεια ειδικού είναι να επισκεφθεί έναν ψυχολόγο ή ψυχίατρο που θα μπει στη διαδικασία της ψυχοθεραπείας και μόνο αν υπάρχει πραγματικά λόγος, π.χ. αν έχει αυτοκτονικές τάσεις, να ξεκινήσει φαρμακευτική θεραπεία –πάντα υπό την έγκριση του ψυχιάτρου», καταλήγει η ψυχολόγος, ενώ δεν παραλείπει να τονίσει και τον επεμβατικό ρόλο των φαρμακευτικών εταιριών που συνεργάζονται με ψυχιάτρους σε όλη αυτή τη «μόδα» με τα αντικαταθλιπτικά.
Από την άλλη, ο ψυχίατρος κ. Ευστράτιος Λαμπούσης ξεκαθαρίζει ότι όταν μία κατάθλιψη δε μπορεί να θεραπευτεί από κάποιον ψυχολόγο, ο ασθενής θα πρέπει να έρθει σε επαφή με ψυχίατρο, ο οποίος θα αποφασίσει αν το πρόβλημα απαιτεί θεραπεία με φάρμακα, με ψυχοθεραπεία ή με συνδυασμό των δύο.
Πώς ακριβώς λειτουργούν τα αντικαταθλιπτικά
Τα αντικαταθλιπτικά επηρεάζουν τους νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου –πρόκειται για τα μέσα με τα οποία επικοινωνούν τα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου. Αυτό που κάνουν τα αντικαταθλιπτικά είναι να αυξάνουν τη δυνατότητα αυτής της επικοινωνίας και έτσι να βελτιώνουν τη διάθεση και το άγχος. Αυτό συμβαίνει, βέβαια, μόνο κατά το διάστημα που το άτομο λαμβάνει τα φάρμακα, καθώς αυτά μπορούν να δημιουργούν μία νέα ισορροπία στον εγκέφαλο προς όφελος του χρήστη. Με την διακοπή των αντικαταθλιπτικών και εφόσον το άτομο δεν έχει δεχτεί παράλληλα και ψυχοθεραπεία, ο εγκέφαλος θα επανέλθει στην αρχική του κατάσταση.
Όπως εξηγεί ο κ. Λαμπούσης «τα αντικαταθλιπτικά μπορούν να θεραπεύσουν το εκάστοτε καταθλιπτικό επεισόδιο, όμως δε μπορούν να θεραπεύσουν την εγγενή προδιάθεση του οργανισμού να αντιδρά με κατάθλιψη στο στρες ή στις δυσάρεστες συνθήκες. Συνεπώς, ένας ασθενής που κάνει επαναλαμβανόμενα καταθλιπτικά επεισόδια, ίσως χρειαστεί μακροχρόνια χρήση τέτοιων φαρμάκων. Ωστόσο, τα νεώτερα αντικαταθλιπτικά δεν προκαλούν εθισμό, είναι καλώς ανεκτά, ενώ έχουν λιγότερες παρενέργειες».
Τα πλεονεκτήματα των αντικαταθλιπτικών
Καθώς τα αντικαταθλιπτικά δρουν απευθείας στον οργανισμό τα αποτελέσματά τους είναι άμεσα και δραματικά: Τα άτομα νιώθουν σημαντική βελτίωση στην κατάθλιψη, αλλά και στην ποιότητα της ζωής τους. Μέσα από έρευνες, τα άτομα που έχουν λάβει αντικαταθλιπτικά, λένε ότι κάνουν λιγότερες αρνητικές σκέψεις, ενώ τους είναι πιο εύκολο να εξισορροπούν τα συναισθήματα και τις πράξεις τους.
Επίσης, στα πλεονεκτήματα των φαρμάκων αυτών περιλαμβάνεται η αύξηση της ενέργειας των χρηστών, η καλύτερη ποιότητα ύπνου και η περισσότερη αυτοσυγκέντρωση, ενώ μπορούν ακόμα να μειώσουν τις κρίσεις πανικού, τη γενικότερη ανησυχία και το άγχος.
Οι πιθανές παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών:
-Έχει παρατηρηθεί αύξηση στις αυτοκτονικές σκέψεις του 18% των ατόμων που ξεκινούν λήψη αντικαταθλιπτικών, ιδιαίτερα σε άτομα ηλικίας κάτω των 25 ετών. Οι σκέψεις αυτές, βέβαια, διαρκούν μόλις μερικές ημέρες για τους περισσότερους από αυτούς και φεύγουν μετά την πρώτη εβδομάδα -αν όχι θα πρέπει να ενημερωθεί ο ψυχίατρος.
-Η υπερκινητικότητα -ή αλλιώς ακαθησία- είναι ένα ακόμα σύμπτωμα και ίσως αυτό που οδηγεί σε αυτοκτονικές σκέψεις. Στην περίπτωση αυτή μπορεί απλά ο ασθενής να χρειάζεται να αλλάξει αντικαταθλιπτικό.
-Η μειωμένη λίμπιντο, η καθυστέρηση του οργασμού ή οι λιγότερο έντονοι οργασμοί είναι παρενέργειες που παρατηρούνται σε τουλάχιστον 56% των περιπτώσεων, οπότε οι γιατροί πρέπει τότε να μειώσουν την δόση ή να χορηγήσουν ένα ακόμα φάρμακο στον ασθενή, με το οποίο θα αυξήσει ξανά τη λίμπιντό του.
-Υπνηλία και αύξηση βάρους έχει παρατηρηθεί στο 50% των ατόμων που λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά.
-Άλλες παρενέργειες (στο 20% των περιπτώσεων) μπορεί να είναι: η ξηροστομία, η αϋπνία, το αίσθημα κόπωσης, η ναυτία, η ζαλάδα και το τρέμουλο. Ωστόσο, τα συμπτώματα αυτά θα πρέπει να μειώνονται όσο περνούν οι μέρες λήψης των φαρμάκων.
Τι άλλο πρέπει να γνωρίζετε:
-Είναι προτιμότερο τα άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη, ακόμα κι αν λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά, να μην καταναλώνουν αλκοόλ, καθώς μπορεί να μεθύσουν πιο εύκολα.
-Θα πρέπει να ενημερώσετε τον ψυχίατρο αν, πέρα από τα αντικαταθλιπτικά, λαμβάνετε και κάποιο άλλο φάρμακο.
-Αν σκέφτεστε να αποκτήσετε παιδί και λαμβάνετε αντικαταθλιπτικά, θα πρέπει να ζητήσετε την άποψη του ψυχιάτρου σας σχετικά με το πόσο ασφαλής είναι η χρήση τους κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης.
-Από την στιγμή που θα ξεκινήσετε να νιώθετε καλύτερα, με την λήψη αντικαταθλιπτικών, οι περισσότεροι γιατροί συνιστούν να τα συνεχίσετε τουλάχιστον για έξι μήνες ακόμα, καθώς διακόπτοντάς τα απότομα υπάρχει κίνδυνος υποτροπής.
Αντιμετωπίστε την κατάθλιψη... φυσικά
Τα αντικαταθλιπτικά αποτελούν απλά ένα μέσο κατά της κατάθλιψης. Ωστόσο, ένα άτομο μπορεί με μικρές αλλαγές στην καθημερινότητά του να αντιμετωπίσει το πρόβλημα εξίσου επιτυχημένα. Για παράδειγμα, στα πρώτα της στάδια η κατάθλιψη μπορεί να αντιμετωπιστεί ακόμα και με μικρές αλλαγές στον τρόπο ζωής, π.χ. με την ένταξη της άσκησης, με χαλάρωση αλλά και με τον ύπνο. Σε πιο σοβαρές καταστάσεις η ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη, ενώ ο διαλογισμός είναι ένας εξίσου άμεσος τρόπος να αυτοβοηθηθεί κανείς.
Αν, ωστόσο, η κατάσταση του ασθενούς είναι πολύ σοβαρή και ο ψυχίατρος κρίνει ότι η χρήση αντικαταθλιπτικών είναι απαραίτητη, για βέλτιστα αποτελέσματα θα πρέπει ο ασθενής να κάνει παράλληλα και ψυχοθεραπεία.
