Στην πραγματικότητα όμως, τα όρια δεν περιορίζουν το παιδί. Το προστατεύουν. Δημιουργούν ασφάλεια, προβλεψιμότητα και σταθερότητα. Και όταν λείπουν, το παιδί δεν γίνεται πιο ελεύθερο, αλλά πιο μπερδεμένο και ανήσυχο.
Αν αναρωτιέστε αν το παιδί σας χρειάζεται πιο ξεκάθαρα όρια, υπάρχουν ορισμένα σημάδια που το δείχνουν. Δεν σημαίνει ότι είστε ανεπαρκείς γονείς. Σημαίνει απλώς ότι το παιδί ζητά περισσότερη καθοδήγηση και σταθερότητα και το εκδηλώνει μέσα από τη συμπεριφορά του.
1. Είναι πολύ απαιτητικό
Όταν το παιδί ζητά συνεχώς κάτι και επιμένει μέχρι να το αποκτήσει, χωρίς να υπολογίζει τον χρόνο, την κατάσταση ή τις ανάγκες των άλλων, συνήθως δεν φταίει η «κακή συμπεριφορά». Συχνά πρόκειται για ένα εσωτερικό μήνυμα που λέει: «Δεν ξέρω πού σταματάω και πού αρχίζετε εσείς. Δώστε μου ένα πλαίσιο».
Τα παιδιά που μεγαλώνουν χωρίς σταθερά όρια δυσκολεύονται να διαχειριστούν την απογοήτευση. Κάθε «όχι» τους φαίνεται άδικο και κάθε καθυστέρηση ανυπόφορη. Όταν όμως το «όχι» έρχεται με συνέπεια, το παιδί μαθαίνει σιγά σιγά ότι δεν καταρρέει ο κόσμος όταν δεν γίνεται το δικό του. Μαθαίνει να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του και να αναπτύσσει εσωτερική αντοχή.
2. Δυσκολεύεται να ηρεμήσει μετά από έντονα συναισθήματα
Τα παιδιά που δεν έχουν σαφή όρια συχνά νιώθουν ότι πρέπει να διαχειριστούν μόνα τους τα αρνητικά συναισθήματά τους. Αυτό τα οδηγεί σε έντονες εκρήξεις θυμού, κλάμα που δεν σταματά εύκολα ή ξεσπάσματα που φαίνονται δυσανάλογα με την αιτία.
Το όριο σε αυτές τις περιπτώσεις λειτουργεί σαν αγκαλιά. Σαν ένα πλαίσιο που λέει «είμαι εδώ και σε βοηθάω να ηρεμήσεις, δεν χρειάζεται να τα περάσεις όλα μόνος σου». Οι σταθεροί κανόνες δεν καταπιέζουν το παιδί. Το στηρίζουν. Μετατρέπουν το χάος σε προβλεψιμότητα και βοηθούν το παιδί να αναγνωρίσει τα συναισθήματά του χωρίς να πνίγεται από αυτά.
3. Έχει υπερένταση και νευρικότητα μέσα στη μέρα
Ακούγεται παράδοξο αλλά η υπερδιέγερση είναι συχνά συνέπεια έλλειψης ορίων. Όταν το παιδί δεν ξέρει τι επιτρέπεται και τι όχι, τι αναμένεται από εκείνο και ποιο είναι το πλαίσιο, ζει σε μια κατάσταση συνεχούς εγρήγορσης.
Αυτό μπορεί να φαίνεται ως υπερκινητικότητα, νευρικό γέλιο, δυσκολία συγκέντρωσης ή συνεχής ανάγκη για προσοχή. Το παιδί στην ουσία λέει: «Δεν νιώθω σταθερότητα. Βοηθήστε με να πατήσω κάπου».
Σε ένα περιβάλλον με σαφείς κανόνες και ήρεμη αλλά σταθερή στάση από τους γονείς, τα παιδιά χαλαρώνουν. Ξέρουν τι να περιμένουν. Ο εγκέφαλός τους δεν χρειάζεται να παραμένει σε συνεχή επιφυλακή.
4. Δοκιμάζει συνεχώς τα όρια των μεγάλων
Αν το παιδί σας επαναλαμβάνει συμπεριφορές που γνωρίζει ότι δεν επιτρέπονται, αυτό δεν σημαίνει ότι θέλει να σας εκνευρίσει. Σημαίνει ότι χρειάζεται να δει αν το όριο είναι πραγματικό και σταθερό.
Τα παιδιά, ιδίως στην προσχολική ηλικία, ελέγχουν συχνά τη σταθερότητα των ενηλίκων τους. Αν το «όχι» γίνεται «καλά εντάξει» μετά από λίγη γκρίνια, αν οι κανόνες αλλάζουν ανάλογα με τη διάθεση του γονιού ή αν οι συνέπειες δεν είναι σταθερές, το παιδί θα συνεχίσει να δοκιμάζει μέχρι να βρει σημείο αναφοράς.
Δεν το κάνει εσκεμμένα για να πάει κόντρα στους γονείς. Το κάνει για να νιώσει ασφάλεια.
5. Δυσκολεύεται να λειτουργήσει μόνο του
Τα παιδιά που δεν έχουν μάθει να λειτουργούν στο πλαίσιο των ορίων, δυσκολεύονται να ακολουθήσουν ρουτίνες, να παίξουν χωρίς συνεχή παρέμβαση, να οργανώσουν μόνο τους τον χρόνο τους ή να ολοκληρώσουν δραστηριότητες.
Όταν υπάρχουν όρια, το παιδί αποκτά δομή. Μαθαίνει ότι κάθε δραστηριότητα έχει αρχή και τέλος, μαθαίνει να παίρνει μικρές αποφάσεις εντός ενός πλαισίου και καλλιεργεί δεξιότητες αυτορρύθμισης. Χωρίς αυτό το πλαίσιο, νιώθει συχνά χαμένο, σαν να μην ξέρει ποιο είναι το επόμενο βήμα.
Γιατί τα όρια δείχνουν αγάπη
Τα όρια δεν σημαίνουν τιμωρία. Ούτε επιβολή. Στην πραγματικότητα, υποδηλώνουν φροντίδα. Δείχνουν στο παιδί ότι υπάρχει κάποιος που το προστατεύει, που κρατά σταθερό τον κόσμο γύρω του, που μπορεί να αντέξει τα συναισθήματά του και που το βοηθά να μάθει να ζει με σεβασμό προς τον εαυτό του και τους άλλους.
Κάθε φορά που βάζουμε ένα σαφές και σταθερό όριο, του δείχνουμε στην πραγματικότητα κάτι πολύ βαθύτερο: ότι υπάρχει δίπλα του ένας ενήλικας που το καθοδηγεί με αγάπη και συνέπεια. Ένας ενήλικας που μπορεί να δημιουργήσει ένα ασφαλές και προβλέψιμο περιβάλλον για αυτό, στο οποίο το παιδί θα μπορεί να πατάει γερά στα πόδια του και να είναι ο εαυτός του!