Οι γονείς συνήθως ανησυχούν μόνο όταν βλέπουν το παιδί να δυσκολεύεται στο τρέξιμο ή όταν ο παιδίατρος επισημαίνει ότι το βάρος ξεφεύγει από τις φυσιολογικές καμπύλες ανάπτυξης. Όμως η πρόληψη δεν αρχίζει όταν το πρόβλημα έχει ήδη σχηματιστεί. Αρχίζει πολύ νωρίτερα. Βασίζεται σε παρατήρηση καθημερινών συνηθειών, σε σωστή ενημέρωση και κυρίως σε μια οικογενειακή στάση που προτάσσει τη φροντίδα χωρίς άγχος και ενοχές.
Η πρώιμη πρόληψη είναι το πιο ισχυρό εργαλείο των γονιών. Δεν απαιτεί αυστηρές δίαιτες ούτε στερήσεις. Απαιτεί επίγνωση των συνηθειών που διαμορφώνουν τη σχέση του παιδιού με το φαγητό και την κίνηση. Παρακάτω παρουσιάζονται όσα χρειάζεται πραγματικά να γνωρίζει μια οικογένεια πριν βρεθεί αντιμέτωπη με μια δύσκολη κατάσταση.
Τι δείχνουν τα πρώτα σημάδια
Τα πρώτα σημάδια δεν αφορούν μόνο τη ζυγαριά. Συχνά εκδηλώνονται ως συμπεριφορές. Ένα παιδί που τρώει συνεχώς μπροστά στην οθόνη δεν αντιλαμβάνεται πότε χορταίνει. Ένα παιδί που ζητά πάντα κάτι γλυκό μετά το σχολείο μπορεί να αναζητά ανακούφιση και όχι ενέργεια. Μικρές καθημερινές εικόνες που αποκαλύπτουν μια σχέση με το φαγητό βασισμένη στη βαρεμάρα ή στο στρες.
Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η παιδική παχυσαρκία συνδέεται συχνά με μειωμένη φυσική δραστηριότητα. Πολλά παιδιά περνούν την ημέρα τους καθισμένα. Μετακινούνται με αυτοκίνητο, κάθονται στο σχολείο, διαβάζουν στο σπίτι και ξεκουράζονται συνήθως με μια οθόνη. Ο οργανισμός όμως έχει ανάγκη από κίνηση για να αναπτυχθεί φυσιολογικά.
Η παρατήρηση της καθημερινότητας είναι πιο σημαντική από τον αριθμό στη ζυγαριά. Οι γονείς μπορούν να καταλάβουν πολύ νωρίς αν κάτι στις συνήθειες του παιδιού χρειάζεται μικρές αλλαγές.
Πώς διαμορφώνεται η σχέση του παιδιού με το φαγητό
Τα παιδιά δεν μαθαίνουν να τρώνε μόνο από το τι τους προσφέρουμε αλλά και από το πώς τρώμε εμείς οι μεγάλοι. Αν το τραπέζι είναι καθημερινά βιαστικό και χαοτικό, αν οι γονείς τρώνε όρθιοι ή τσιμπολογούν χωρίς πρόγραμμα, το παιδί παίρνει αυτό το παράδειγμα. Η παιδική παχυσαρκία λοιπόν δεν είναι προσωπικό θέμα του παιδιού αλλά οικογενειακή υπόθεση.
Οι ειδικοί συμφωνούν ότι η δομή στα γεύματα βοηθά σημαντικά. Σταθερά ωράρια, ένα οικογενειακό γεύμα την ημέρα, ποικιλία στο πιάτο. Ακόμη και οι μικρές αλλαγές δημιουργούν ρυθμό και μειώνουν τα συνεχόμενα τσιμπολογήματα. Αυτό δεν σημαίνει αυστηροί κανόνες. Σημαίνει ένα σταθερό πλαίσιο που δίνει ασφάλεια στο παιδί.
Ένα ακόμη στοιχείο που συχνά αγνοείται είναι η συναισθηματική πείνα. Πολλά παιδιά ζητούν φαγητό όταν νιώθουν άγχος ή όταν θέλουν παρέα. Η αντίδραση των γονιών έχει μεγάλη σημασία. Αν η απάντηση είναι κάθε φορά κάτι φαγώσιμο, τότε το παιδί συνδέει την κατανάλωση με την ανακούφιση.
Η οικογένεια αποτελεί το πιο καθοριστικό περιβάλλον στη διαμόρφωση υγιεινών συνηθειών.
Η αξία της κίνησης στην πρόληψη
Η φυσική δραστηριότητα δεν αφορά μόνο τον αθλητισμό. Δεν χρειάζεται κάθε παιδί να γραφτεί σε μια ομάδα. Χρειάζεται όμως καθημερινή κίνηση. Έπαινος δεν είναι η τελειότητα. Είναι η συνέπεια. Ένα περπάτημα στη γειτονιά, μια μπάλα στην αυλή, λίγα λεπτά χορού μέσα στο σπίτι. Η κίνηση πρέπει να μοιάζει παιχνίδι και όχι υποχρέωση.
Ο πιο πρακτικός τρόπος για να αυξηθεί η δραστηριότητα είναι να ενσωματωθεί στη ρουτίνα. Οι γονείς μπορούν να συμπεριλάβουν μικρούς στόχους μέσα στη μέρα. Για παράδειγμα, μια οικογενειακή βόλτα μετά το φαγητό ή λίγη ώρα ποδηλάτου κάθε απόγευμα. Το παιδί χρειάζεται επιλογές που το κάνουν να νιώθει ότι συμμετέχει.
Τα παιδιά που κινούνται καθημερινά έχουν καλύτερο ύπνο, καλύτερη διάθεση και λιγότερο άγχος. Κάθε ειδικός συμφωνεί ότι η πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας περνά αναγκαστικά από τη σωματική δραστηριότητα.
Η κίνηση είναι ο πιο φυσικός σύμμαχος της υγείας ενός παιδιού.
Ο ρόλος της ψυχολογίας και της αυτοεικόνας
Η τεράστια πίεση που ασκείται στα παιδιά σχετικά με το σώμα τους μπορεί να γίνει εμπόδιο στη συνεργασία. Ένα παιδί που δέχεται σχόλια για το βάρος του νιώθει εκτεθειμένο. Αυτή η ντροπή συχνά οδηγεί σε κρυφές διατροφικές συμπεριφορές και τελικά σε ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα.
Οι γονείς χρειάζεται να δείχνουν αποδοχή και σταθερή καθοδήγηση. Το βάρος δεν είναι ταυτότητα. Η συζήτηση πρέπει να εστιάζει στην υγεία, στη δύναμη, στη ζωτικότητα. Το φαγητό πρέπει να παραμείνει ευχαρίστηση και όχι φόβος. Τα παιδιά συνεργάζονται όταν νιώθουν εμπιστοσύνη και ασφάλεια, όχι όταν νιώθουν πίεση.
Ένα σημαντικό εργαλείο για την ενίσχυση της αυτοεικόνας είναι η ενθάρρυνση μικρών επιτυχιών. Αν ένα παιδί δοκιμάσει ένα νέο λαχανικό ή καταφέρει να τρέξει περισσότερο από την προηγούμενη φορά, είναι μια σημαντική στιγμή που χρειάζεται να αναγνωριστεί.
Η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης είναι εξίσου σημαντική με τη διατροφή.
Πρακτικά βήματα για μια υγιή καθημερινότητα
Η πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας βασίζεται σε απλές συνήθειες που μπορούν να χτιστούν σταδιακά. Οι γονείς μπορούν να κάνουν μικρά αλλά σταθερά βήματα. Η καθημερινή πρόσβαση σε φρούτα και λαχανικά, η αποφυγή του συνεχούς τσιμπολογήματος και η μείωση των γλυκών μέσα στην εβδομάδα αποτελούν μια καλή αρχή.
Πολύ βοηθητική είναι η εμπλοκή των παιδιών στη διαδικασία της προετοιμασίας φαγητού. Όταν συμμετέχουν, νιώθουν ότι έχουν λόγο σε αυτό που τρώνε και είναι πιο πρόθυμα να δοκιμάσουν νέες τροφές. Η κουζίνα είναι ένας εξαιρετικός χώρος εκπαίδευσης.
Η οθόνη κατά τη διάρκεια του φαγητού είναι ένας από τους μεγαλύτερους ανασταλτικούς παράγοντες για την πρόληψη της παχυσαρκίας. Όταν το παιδί τρώει από συνήθεια και όχι από πείνα, χάνει την επαφή με τα σημάδια κορεσμού. Χρειάζεται ένα τραπέζι χωρίς περισπασμούς ώστε να μπορεί να ακούσει το σώμα του.
Τέλος, σημαντικό είναι οι γονείς να θυμούνται ότι η αλλαγή δεν γίνεται ξαφνικά. Θέλει επιμονή, συνέπεια και ευελιξία. Κάθε οικογένεια έχει τις δικές της δυσκολίες και δυνατότητες. Το ζητούμενο δεν είναι η τελειότητα αλλά η σταθερή πορεία προς πιο υγιεινές συνήθειες.
Η συνέπεια είναι το κλειδί που κρατά την οικογένεια σε υγιή πορεία.
Η παιδική παχυσαρκία δεν είναι ένα πρόβλημα που χρειάζεται πανικό. Είναι ένα ζήτημα που απαιτεί γνώση, μέτρο και ζεστή καθοδήγηση. Όσο νωρίτερα ενημερωθεί μια οικογένεια, τόσο πιο ήρεμα και αποτελεσματικά μπορεί να στηρίξει το παιδί της. Η υγεία χτίζεται μέσα στο σπίτι, μέσα στη ρουτίνα και μέσα στη σχέση γονιού και παιδιού. Οι γονείς δεν χρειάζεται να τα κάνουν όλα τέλεια. Χρειάζεται μόνο να είναι παρόντες και σταθεροί. Ο δρόμος προς την υγεία ξεκινά από εκεί.
