Η εικόνα της μητέρας που λέει «Μαμά μην κλαις» και σκουπίζει γρήγορα ένα δάκρυ για να μην το δει το παιδί της παραμένει βαθιά χαραγμένη σε πολλές οικογένειες. Όμως τα τελευταία χρόνια, τόσο η εξελικτική ψυχολογία όσο και η καθημερινή εμπειρία μέσα στα σπίτια δείχνουν πως το να βλέπει ένα παιδί τη μητέρα του να νιώθει και να εκφράζει αληθινά συναισθήματα είναι όχι μόνο ασφαλές αλλά και ωφέλιμο.
Σε μια κοινωνία που ζητά από τα παιδιά να γίνουν ανθεκτικά, αυτόνομα και με ανθρωπιά, η συναισθηματική αγωγή δεν διδάσκεται με λόγια. Διδάσκεται με παράδειγμα. Και το παράδειγμα αρχίζει από το σπίτι.
Η παλιά αντίληψη της «σοβαρής μαμάς»
Για δεκαετίες η κυρίαρχη αφήγηση έλεγε ότι τα παιδιά προστατεύονται όταν οι γονείς τους κρύβουν ό,τι τους πονάει. Θεωρούσαμε πως αν δουν τη μαμά να λυγίζει, θα τρομάξουν ή θα νιώσουν ότι πρέπει να τη φροντίσουν. Έτσι πολλές γυναίκες προστάτευαν τα παιδιά τους με σφιγμένα χείλη και κρυφά δάκρυα στην κουζίνα.
Η πραγματικότητα όμως είναι πιο πολύπλοκη. Τα παιδιά δεν μεγαλώνουν κάτω από γυάλα. Αντιλαμβάνονται ακόμα και όταν δεν βλέπουν. Ακούν τον τόνο της φωνής, παρατηρούν τις μικρές αλλαγές στο σώμα, καταλαβαίνουν ότι κάτι υπάρχει πίσω από το «Είμαι καλά». Όταν η μητέρα κρύβει συστηματικά τα συναισθήματά της, το παιδί μαθαίνει ότι τα δικά του μπορεί να είναι ανεπιθύμητα. Ή ότι τα δυνατά συναισθήματα είναι κάτι που πρέπει να αποφεύγεται και όχι να κατανοείται.
Γιατί η ειλικρινής έκφραση χτίζει εμπιστοσύνη
Όταν μια μητέρα λέει «Σήμερα είμαι κουρασμένη» ή όταν δακρύζει μπροστά στο παιδί της χωρίς να το φοβίζει, ουσιαστικά του δείχνει κάτι που οι ειδικοί επαναλαμβάνουν συνεχώς. Τα συναισθήματα δεν είναι απειλή. Είναι πληροφορία.
Αυτό το μάθημα δεν δίνεται με θεωρία. Δίνεται με καθημερινά στιγμιότυπα. Το παιδί που βλέπει τη μητέρα του να αισθάνεται λύπη αλλά ταυτόχρονα να συνεχίζει τη μέρα του με σταθερότητα μαθαίνει ότι τα δύσκολα συναισθήματα δεν το καταπίνουν. Μαθαίνει ότι υπάρχει χώρος για αυτά και ότι δεν μειώνουν την αξία κανενός.
Επιπλέον η ειλικρίνεια δημιουργεί γέφυρες. Το παιδί αισθάνεται ότι η μαμά του το εμπιστεύεται και αυτό το αίσθημα ασφάλειας είναι η βάση κάθε βαθιάς σχέσης. Η ζεστασιά που δημιουργείται όταν ένα παιδί βλέπει τη μητέρα του να είναι αληθινή, όχι σκηνοθετημένα τέλεια, είναι ανεκτίμητη.
Πότε το συναίσθημα γίνεται διδασκαλία
Δεν μιλάμε για κατάρρευση μπροστά στο παιδί. Μιλάμε για ελεγχόμενη και αυθεντική παρουσία. Η διαφορά είναι τεράστια. Η μητέρα που επιτρέπει στον εαυτό της να πει «Στεναχωρήθηκα σήμερα» ή «Είμαι αγχωμένη αλλά θα το διαχειριστώ» διδάσκει με τρόπο βιωματικό. Το παιδί βλέπει πώς μοιάζει η ρύθμιση των συναισθημάτων σε πραγματικό χρόνο.
Εδώ βρίσκεται και ένα από τα σημαντικότερα οφέλη. Τα παιδιά μαθαίνουν να ρυθμίζουν τα δικά τους συναισθήματα παρατηρώντας πώς το κάνει ο γονιός τους. Αν δεν έχουν πρότυπο, δεν έχουν οδηγό. Αν βλέπουν μόνο χαμόγελο και επιφάνεια, πώς θα μάθουν να διαχειριστούν την απογοήτευση, το θυμό ή την απώλεια όταν έρθει η στιγμή;
Η αυθεντικότητα επίσης διευκολύνει τη συζήτηση. Όταν η μαμά δείχνει ότι είναι φυσικό να νιώθεις, το παιδί έχει χώρο να εκφραστεί χωρίς φόβο ότι θα φορτώσει το γονιό του ή ότι κάτι δεν πάει καλά με όσα νιώθει.
Τι κερδίζει το παιδί όταν η μαμά είναι αληθινή
Οι ειδικοί μιλούν συχνά για τη σημασία της υγιούς συναισθηματικής ανάπτυξης. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι το παιδί χρειάζεται να δει τη γκάμα των ανθρώπινων συναισθημάτων για να τα μάθει. Όχι μόνο τη χαρά και τον ενθουσιασμό.
Αυτή η έκθεση έχει πολλαπλά οφέλη.
Πρώτον το παιδί χτίζει ενσυναίσθηση. Βλέπει ότι οι μεγάλοι δεν είναι ατσαλάκωτοι. Μαθαίνει ότι όλοι δυσκολεύονται και όλοι επανέρχονται.
Δεύτερον αναπτύσσει ανθεκτικότητα. Αντί να φοβάται τις στιγμές που κάποιος είναι στεναχωρημένος, μαθαίνει ότι οι μαλακές και δύσκολες στιγμές είναι μέρος της ζωής.
Τρίτον καλλιεργεί το θάρρος να μιλήσει για όσα νιώθει. Τα παιδιά που έχουν μεγάλους με συναισθηματική διαφάνεια τείνουν να μοιράζονται περισσότερο και να κλείνονται λιγότερο.
Και ίσως το πιο σημαντικό. Το παιδί αντιλαμβάνεται ότι η αξία της μαμάς δεν μειώνεται όταν είναι ευάλωτη. Αυτή η κατανόηση γίνεται ο τρόπος με τον οποίο θα δει και τον εαυτό του στο μέλλον.
Πώς να δείχνεις συναίσθημα με υγιή τρόπο
Η αλήθεια είναι ότι η αυθεντικότητα απαιτεί όρια. Η μαμά που δείχνει ότι λυπάται χωρίς να κατακλύζει το παιδί με φόβο χτίζει ασφάλεια. Η μαμά που εκφράζει το άγχος της αλλά ταυτόχρονα τονίζει ότι το διαχειρίζεται διδάσκει εμπιστοσύνη.
Υπάρχουν μικρές πρακτικές που βοηθούν.
Μια σύντομη φράση που εξηγεί τι νιώθεις χωρίς να υπερφορτώνει το παιδί.
Μια αγκαλιά για να επαναβεβαιώσεις το αίσθημα ασφάλειας.
Μια αναφορά στο ότι τα δύσκολα συναισθήματα περνούν και δεν μας ορίζουν.
Αυτές οι μικρές στιγμές λειτουργούν σαν κώδικες ζωής. Αποτυπώνονται βαθιά και συνοδεύουν το παιδί στην ενηλικίωση του.
Η μαμά που νιώθει μεγαλώνει παιδιά που αντέχουν
Το κρυμμένο συναίσθημα δεν είναι δύναμη. Είναι σιωπή. Και η σιωπή δεν μαθαίνει τίποτα σε κανέναν. Στον αντίποδα η μητέρα που επιτρέπει στο παιδί της να δει την ανθρώπινη πλευρά της δεν γίνεται λιγότερο σταθερή. Γίνεται πιο ανθρώπινη άρα πιο προσιτή άρα πιο ασφαλής.
Το «Μαμά μην κλαις» μπορεί να ακούγεται τρυφερό αλλά δεν χρειάζεται να το πιστέψουμε. Δεν υπάρχει τίποτα μητρικότερο από το να δείχνεις συναισθήματα που διδάσκουν χωρίς να τρομάζουν. Η αλήθεια της μαμάς είναι το πιο καθαρό μάθημα συναισθηματικής ωριμότητας που μπορεί να πάρει ένα παιδί.
Και τελικά η μητέρα που αφήνει ένα δάκρυ να φανεί δεν λυγίζει. Απλώς μεγαλώνει έναν άνθρωπο που θα ξέρει ότι η ευαλωτότητα δεν είναι αδυναμία. Είναι μέρος της δύναμης.