Πώς εξηγείς το «για πάντα» σε ένα μικρό παιδί; Πώς μιλάς για κάτι τόσο βαρύ, όταν η καρδιά σου είναι ήδη σπασμένη σε χίλια κομμάτια;
Η πρώτη σκέψη κάθε μαμάς είναι να προστατεύσει το παιδί της. Να κρύψει τον πόνο, να μαλακώσει την αλήθεια, να δημιουργήσει μία ιστορία που θα ακουστεί καλύτερη από την πραγματικότητα. Όμως η αλήθεια, όσο πικρή κι αν είναι, έχει τη δική της αξία. Και τα παιδιά, περισσότερο απ’ όσο νομίζουμε, έχουν τη δύναμη να την αντέξουν, αρκεί να τους τη δώσουμε με τρόπο που να νιώθουν ασφαλή.
Μίλα με απλότητα και ειλικρίνεια
Τα παιδιά, ανάλογα με την ηλικία τους, αντιλαμβάνονται διαφορετικά την έννοια του θανάτου. Ένα παιδί τριών ετών μπορεί να ρωτήσει αν ο παππούς θα επιστρέψει την επόμενη εβδομάδα, ενώ ένα παιδί έξι ετών ίσως να ρωτήσει αν πέθανε επειδή ήταν άτακτο ή επειδή δεν του είπε «σ’ αγαπώ» την τελευταία φορά που τον είδε. Η ενοχή και η σύγχυση είναι συχνές αντιδράσεις.
Το πιο σημαντικό είναι να είμαστε παρόντες, ειλικρινείς και διαθέσιμοι να απαντήσουμε στις ερωτήσεις των παιδιών μας. Ας χρησιμοποιήσουμε απλά λόγια: «Ο παππούς ήταν πολύ άρρωστος και το σώμα του δεν μπορούσε πια να λειτουργήσει. Πέθανε και δεν θα τον ξαναδούμε, αλλά θα τον θυμόμαστε πάντα». Ας μην φοβηθούμε τη λέξη "πέθανε". Το "έφυγε" συχνά δημιουργεί περισσότερη σύγχυση.
Άσε το παιδί να θρηνήσει με τον δικό του τρόπο
Ο θρήνος δεν έχει ηλικία. Μπορεί να έρθει με δάκρυα, μπορεί με σιωπή, μπορεί ακόμα και με θυμό ή ερωτήσεις που δεν σταματούν. Κάθε παιδί εκφράζει τον πόνο του διαφορετικά. Μπορεί να ζητήσει να δει φωτογραφίες, να ζωγραφίσει το πρόσωπο που έχασε, ή να σου πει μια ιστορία που θυμάται. Όλα αυτά είναι βήματα προς την αποδοχή. Το πιο σημαντικό είναι να ξέρει πως είσαι δίπλα του, πως μπορεί να σε κοιτάξει και να σε ρωτήσει ό,τι νιώθει, όποτε νιώθει.
Μην κρύβεις τον δικό σου πόνο
Πολλές φορές, προσπαθώντας να φανούμε δυνατές, κρύβουμε τα δάκρυά μας. Νομίζουμε πως το παιδί μας θα νιώσει πιο ασφαλές αν μας βλέπει "καλά". Όμως η αλήθεια είναι πως όταν ένα παιδί βλέπει τη μαμά του να πονά και να το εκφράζει με λόγια ή με δάκρυα, μαθαίνει ότι είναι εντάξει να λυπάσαι. Ότι ο πόνος είναι φυσιολογικός και ανθρώπινος. Κι εκεί γεννιέται η συναισθηματική του νοημοσύνη.
Η μνήμη είναι το πιο πολύτιμο δώρο
Όσο περνά ο καιρός, ενθάρρυνε το παιδί να κρατήσει ζωντανή τη μνήμη του αγαπημένου του προσώπου. Φτιάξτε μαζί ένα κουτί αναμνήσεων, διαβάστε ιστορίες που αγαπούσε, πείτε μαζί ένα "καληνύχτα" κοιτώντας τ’ αστέρια. Αυτές οι μικρές τελετουργίες δημιουργούν γέφυρες ανάμεσα στην απουσία και στη συνέχιση της ζωής.
Δεν είμαστε ποτέ έτοιμοι για τέτοιες κουβέντες
Καμία μαμά δεν νιώθει έτοιμη να μιλήσει για τον θάνατο στο παιδί της. Όμως αυτές οι δύσκολες κουβέντες είναι και εκείνες που διδάσκουν τι σημαίνει αγάπη, μνήμη, αποχαιρετισμός. Και ίσως, στο τέλος, μάθουμε κι εμείς κάτι βαθύτερο: ότι το πιο ισχυρό δώρο που μπορούμε να προσφέρουμε στο παιδί μας δεν είναι η προστασία από τον πόνο, αλλά η δύναμη να τον αντιμετωπίζει.
Γιατί η ζωή, όσο όμορφη κι αν είναι, έχει και σκοτεινές στιγμές. Και όταν έρθουν, εμείς θα είμαστε εκεί για τα παιδιά μας!
