Η Δόμνα Μιχαηλίδου, υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, μας μιλάει για το «προσωπικό της στοίχημα» να βλέπει όλο και περισσότερους νέους να αποκτούν παιδιά, έχοντας εξασφαλίσει προσιτή στέγη, ισότητα στην εργασία και ισορροπία επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής.
-Η κυβέρνηση και το υπουργείο έχουν σχηματίσει ένα πολύπλευρο πλέγμα μέτρων για την ενίσχυση της οικογένειας και της μητρότητας. Ποια μέτρα θεωρείτε περισσότερο κομβικά και σε ποιους τομείς θα βλέπατε τις επόμενες προτεραιότητες;
Κομβικό για μας είναι κάθε μέτρο που ενθαρρύνει σήμερα τους νέους ανθρώπους να κάνουν οικογένεια, μετριάζει την οικονομική τους επισφάλεια, στηρίζει τα πρώτα τους βήματα στην αγορά εργασίας και ενισχύει την αισιοδοξία τους ότι μπορούν να τα καταφέρουν.
Σκεφτείτε έναν νέο άνθρωπο που θέλει να φύγει από το πατρικό του σπίτι, να βρει μια αξιοπρεπή εργασία και να φτιάξει τη δική του οικογένεια. Πόσο πιο εύκολη γίνεται η απόφασή του, όταν ξέρει ότι θα βρει ένα σπίτι με προσιτό ενοίκιο ή ένα σπίτι να αγοράσει εξασφαλίζοντας ένα χαμηλότοκο δάνειο; Ή ακόμα ότι το εισόδημά του δεν θα φορολογείται μέχρι τα 25 του χρόνια ή θα φορολογείται με μόλις 9% μέχρι την ηλικία των 30;
Σκεφτείτε ένα ζευγάρι με δύο παιδιά που επιθυμεί να κάνει κι ένα τρίτο. Πόσο πιο εύκολη γίνεται η απόφασή τους, όταν γνωρίζουν ότι θα πάρουν επίδομα γέννησης μέχρι 3.000 ευρώ για τα πρώτα έξοδα του παιδιού, ότι θα αποκτήσουν την τριτεκνική ιδιότητα που θα τη διατηρήσουν εφ’ όρου ζωής, ή ότι τα παιδιά τους θα έχουν πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες προσχολικής αγωγής;
Δική μας δουλειά είναι να κάνουμε πιο εύκολες τέτοιου είδους αποφάσεις. Μέσα από τα 43 προγράμματα, συνολικού προϋπολογισμού 6,5 δισ. ευρώ, διευκολύνουμε τους πολίτες να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της στέγης. Με τα προγράμματα «Σπίτι μου Ι και ΙΙ», πάνω από 20.000 συμπολίτες απέκτησαν το δικό τους σπίτι. Για τη φροντίδα των παιδιών, διευρύνουμε τα εισοδηματικά κριτήρια ώστε περισσότερες οικογένειες να λάβουν vouchers για βρεφονηπιακούς σταθμούς και κανένα παιδί να μη μένει εκτός. Επιπλέον, το πρόγραμμα «Νταντάδες της Γειτονιάς», μετά την ολοκλήρωση της πιλοτικής εφαρμογής του, επεκτείνεται πλέον σε όλη τη χώρα, πιο ευέλικτο και πιο αποτελεσματικό από πριν.
Οι προτεραιότητές μας είναι σαφείς: πρόσβαση στη στέγη, στήριξη της μητρότητας, ισότητα στην εργασία και καλύτερη ισορροπία επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής.
-Παρόλο που η Ελλάδα έχει ιστορικά μια ισχυρή κουλτούρα οικογένειας, τα τελευταία χρόνια οι νέοι τη βλέπουν συχνά ως εμπόδιο στις προσωπικές τους φιλοδοξίες. Παρατηρείται π.χ. ότι ο μέσος όρος ηλικίας έως την πρώτη γέννηση έχει ανέβει αισθητά, επηρεάζοντας τελικά και τις συνολικές γεννήσεις. Μπορεί να αντιστραφεί αυτή η τάση;
Όχι, δεν πιστεύω ότι οι νέοι σήμερα βλέπουν την οικογένεια ως εμπόδιο. Ίσα ίσα που η οικογένεια συμπεριλαμβάνεται στα σχέδια των περισσότερων. Συμφωνώ, όμως, ότι στην εποχή μας γίνονται πιο αναβλητικοί. Μεταθέτουν τις αποφάσεις τους για το μέλλον, στην προσπάθειά τους να εδραιωθούν επαγγελματικά και να είναι σίγουροι ότι θα μπορούν να ανταποκριθούν στον γονεϊκό τους ρόλο.
Αλλά, όπως ανέφερα και πριν, η δική μας δουλειά είναι να διευκολύνουμε τέτοιου είδους αποφάσεις. Να δείξουμε έμπρακτα στη νέα γενιά ότι η επαγγελματική τους ανέλιξη και η οικογένεια δεν είναι ασύμβατες καταστάσεις. Μπορούν να συνυπάρχουν και να εξελίσσονται δημιουργικά και οι δύο.
Αυτό υπηρετώ σταθερά, απ’ όλες τις θέσεις που υπηρέτησα. Ως υφυπουργός Εργασίας, αύξησα τα vouchers για βρεφονηπιακούς σταθμούς και στήριξα τις μητέρες δημοσίους υπαλλήλους. Ως υφυπουργός Παιδείας, ασχολήθηκα με το bullying στα σχολεία, που απασχολεί και ανησυχεί πολύ τους γονείς. Ως υπουργός Εργασίας, θεσπίσαμε νέες άδειες μητρότητας και πατρότητας, ακόμη και για τις γυναίκες ελεύθερες επαγγελματίες. Και σήμερα, στο Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, δίνοντας έμφαση στο στεγαστικό, ενισχύουμε με μικρές και μεγάλες παρεμβάσεις το δίχτυ προστασίας γύρω από την οικογένεια, που εξακολουθεί να είναι το κύτταρο της ελληνικής κοινωνίας.
Όταν οι νέοι αισθανθούν ότι μπορούν να κυνηγήσουν τα όνειρά τους χωρίς να θυσιάσουν την οικογένεια, τότε η αναβλητικότητα που παρατηρείται σήμερα θα αρχίσει να υποχωρεί.
-Μήπως, γενικότερα, δεν αρκούν τα οικονομικής φύσεως μέτρα, αν δεν συνδυαστούν με βαθύτατες αλλαγές αντιλήψεων στον τρόπο που η κοινωνία αντιμετωπίζει τη μητρότητα, την πατρότητα και την έννοια της μεγάλης οικογένειας;
Αυτός είναι ο σκοπός μας: να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο οι νέοι βλέπουν τον εαυτό τους μέσα σε έναν κόσμο που αλλάζει γρήγορα. Πώς όμως μπορείς να αλλάξεις τις αντιλήψεις, αν δεν αντιμετωπίσεις τις αιτίες που τις τρέφουν; Και ξαναλέω: δεν θεωρώ ότι η νέα γενιά απορρίπτει την οικογένεια. Είναι πιο πολύ αναβλητικότητα, δισταγμός και εν μέρει φόβος.
Απέναντι σε τέτοιου είδους συναισθήματα, δική μας ευθύνη είναι να αλλάξουμε τις συνθήκες που τα προκαλούν και για να το κάνουμε, χρειάζονται μέτρα που τα περισσότερα είναι οικονομικής φύσης. Απαλλαγμένοι από ένα μόνιμο οικονομικό άγχος, θα μπορούμε ως κοινωνία να προσβλέπουμε στη μητρότητα ή την πατρότητα ως μέσο συναισθηματικής ολοκλήρωσης και ως ρόλους που δίνουν νόημα, προοπτική και συνέχεια στη ζωή μας.
Η Πολιτεία οφείλει να δείχνει έμπρακτα τη στήριξή της προς τους γονείς και πρέπει να είναι συνεχής και ουσιαστική. Να διευκολύνουμε την καθημερινότητά τους, από το πού θα μείνουν μέχρι το πού θα αφήσουν το παιδί τους.
-Δεδομένου ότι συνολικά το πρόβλημα της υπογεννητικότητας και γενικότερα το Δημογραφικό αναγνωρίζεται πλέον ως στρατηγικής σημασίας για τη χώρα, ποιους στόχους έχετε θέσει στη βελτίωση των σχετικών δεικτών και τι θα θεωρήσετε ως επιτυχία;
Οι δείκτες στους οποίους αναφέρεστε είναι το αποτέλεσμα μιας μακράς πορείας που έχει ξεκινήσει εδώ και δεκαετίες. Οι συνέπειες του Δημογραφικού γίνονται πλέον ορατές και η ανάγκη για την αντιμετώπισή του προβάλλει πιο αδήριτη από ποτέ.
Όλο το πλέγμα των μέτρων για την προστασία και την ενδυνάμωση της οικογένειας είναι μέρος αυτής της προσπάθειας. Ό,τι στηρίζει την οικογένεια, ό,τι διευκολύνει την καθημερινότητά της, ό,τι διασφαλίζει τη φροντίδα και τη μόρφωση των παιδιών, συμβάλλει στη μείωση της υπογεννητικότητας.
Όταν ένα ζευγάρι μπορεί να εξασφαλίσει αξιοπρεπή και προσιτή στέγη, όταν ξέρει ότι η εργασία του προστατεύεται όταν αποκτήσει παιδί, όταν τα παιδιά θα έχουν στήριξη και φροντίδα, τότε η απόφαση για οικογένεια γίνεται πιο εύκολη.
Αυτό θα είναι για μένα επιτυχία! Να βλέπουμε περισσότερους νέους ανθρώπους να προχωρούν με σιγουριά και να κάνουν οικογένεια. Τότε θα ξέρουμε ότι οι πολιτικές μας είναι αποτελεσματικές. Οι αριθμοί θα ακολουθήσουν. 
-Ποιες άλλες κινήσεις χρειάζονται, για παράδειγμα στον τομέα της υγείας ή του εργασιακού/συνταξιοδοτικού;
Βασική μας μέριμνα είναι η στήριξη των γυναικών σε θέματα γονιμότητας. Για παράδειγμα, σχεδιάζουμε προγράμματα για δωρεάν ελέγχους σε νέες γυναίκες, ώστε να εντοπίζονται έγκαιρα πιθανά προβλήματα. Επιδοτούμε, επίσης, μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής για ζευγάρια που διαφορετικά θα εγκατέλειπαν την προσπάθεια. Ένα ζευγάρι δεν πρέπει να στερείται το δικαίωμα να αποκτήσει παιδί επειδή δεν έχει την οικονομική δυνατότητα.
Σημαντική δημογραφική παράμετρος είναι, ακόμη, η «ενεργός γήρανση». Γι’ αυτό και επενδύουμε σε αυτήν. Με μια σειρά δωρεάν προληπτικές ιατρικές εξετάσεις προστατεύουμε την υγεία τους, ενώ δίνουμε το δικαίωμα σε συνταξιούχους να εργάζονται χωρίς να χάνουν τη σύνταξή τους. Κύρια επιδίωξή μας είναι οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας να μένουν δραστήριοι και παρόντες, γιατί συχνά είναι οι πρώτοι που στηρίζουν στην πράξη τους νέους γονείς.
Στην εργασία, το ζητούμενο είναι να μείνουν οι νέοι στην Ελλάδα και να χτίσουν εδώ τη ζωή τους. Ένα ζευγάρι που φεύγει στο εξωτερικό, δεν φεύγει μόνο για καλύτερο μισθό. Φεύγει γιατί εδώ δεν νιώθει σιγουριά. Γι’ αυτό συνδέουμε πολιτικές: επίδομα στέγασης, αξιοποίηση δημόσιων ακινήτων για προσιτά σπίτια, αλλά και ενίσχυση θέσεων εργασίας με προοπτική. Όταν ένας νέος μπορεί να βρει σπίτι με δόση χαμηλότερη από το ενοίκιο και να έχει μια δουλειά που σέβεται τον ρόλο του ως γονιού, τότε έχει λόγο να μείνει.
Γνωρίζουμε ότι χωρίς μια ισχυρή και ενδυναμωμένη νέα γενιά, δεν μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι για το μέλλον. Η ενίσχυση των σημερινών εργαζομένων είναι ταυτόχρονα κοινωνική πολιτική και στρατηγική επιλογή για το μέλλον της χώρας. Στηρίζοντας τη νεολαία, στηρίζουμε έμπρακτα τη βιωσιμότητα και τη δικαιοσύνη του κοινωνικού μας κράτους.
-Εσείς η ίδια είστε νέα μητέρα και υπουργός. Τι θα λέγατε στους νέους που φοβούνται να κάνουν το βήμα της οικογένειας;
Θα τους έλεγα ότι δεν υπάρχει τέλεια στιγμή για να κάνεις οικογένεια. Η ζωή είναι γεμάτη αβεβαιότητες. Αν περιμένουμε την απόλυτη ασφάλεια, δεν θα κάνουμε ποτέ το βήμα.
Ως μητέρα, ξέρω ότι η οικογένεια απαιτεί κόπο, θυσίες και ισορροπίες. Αλλά ξέρω, επίσης, ότι σου δίνει δύναμη να συνεχίζεις και να προσπαθείς για το καλύτερο και σε γεμίζει χαρά που καμιά επαγγελματική επιτυχία δεν μπορεί να αναπληρώσει.
Η δική μου διαδρομή δείχνει ότι μπορείς να κυνηγάς τους στόχους σου και ταυτόχρονα να είσαι γονιός. Δεν είναι εύκολο, αλλά με στήριξη από τον σύντροφο, από την κοινωνία, είναι απολύτως εφικτό.
Γι’ αυτό λέω στους νέους: μη φοβάστε την οικογένεια, αγκαλιάστε την. Είναι η πιο όμορφη και δημιουργική επιλογή που μπορείτε να κάνετε. Και η Πολιτεία οφείλει -και δεσμεύεται- να είναι δίπλα σας σε αυτό το ταξίδι.
