Η υπογεννητικότητα στην Ελλάδα δεν είναι πια μια απειλή που διαγράφεται κάπου στον ορίζοντα. Είναι εδώ, παρούσα και αμείλικτη. Οι αριθμοί το φωνάζουν: λιγότερες γεννήσεις κάθε χρόνο, περισσότερα λουκέτα σε νηπιαγωγεία και σχολεία, χωριά και γειτονιές που γερνούν σιωπηλά.
Το Δημογραφικό είναι ένα πρόβλημα που αν δεν το αντιμετωπίσουμε έγκαιρα, ίσως δεν μπορέσουμε ποτέ να το αναστρέψουμε. Το ερώτημα είναι αν έχουμε το θάρρος και την ειλικρίνεια να κοιτάξουμε κατάματα την πραγματική του ρίζα, να ξεβολευτούμε από τις εύκολες δικαιολογίες και να αγγίξουμε τα δύσκολα: τις αξίες μας, τις προτεραιότητές μας και την ίδια μας τη νοοτροπία.
Είναι εφικτό να λυθεί το Δημογραφικό;
Η απάντηση είναι «δύσκολα, αλλά ναι». Όσο κι αν φαίνεται ουτοπικό, μπορούμε να αντιστρέψουμε την πορεία μας -όχι με κάποιο μαγικό οικονομικό εργαλείο αλλά σχεδιάζοντας πολιτικές που βλέπουν τον άνθρωπο στο κέντρο της εξίσωσης. Γιατί το Δημογραφικό είναι μια εξίσωση που περιλαμβάνει αριθμούς, αλλά λύνεται με αξίες, όραμα και κοινωνική συνοχή.
Η περίπτωση του Ισραήλ είναι ενδεικτική. Παρά τις διαρκείς γεωπολιτικές εντάσεις, διατηρεί έναν από τους υψηλότερους δείκτες γεννητικότητας στον ανεπτυγμένο κόσμο. Πώς; Μέσα από μια κουλτούρα που βλέπει την οικογένεια όχι απλώς ως ιδιωτική επιλογή, αλλά ως συλλογικό αγαθό. Το κράτος επενδύει σε επιδόματα, υποδομές, δωρεάν ή οικονομικά προσιτή παιδική μέριμνα, αλλά και σε πολιτικές που διευκολύνουν την ισορροπία εργασίας - οικογένειας. Οι μητέρες εργάζονται, οι πατέρες εμπλέκονται ενεργά και η γονεϊκότητα δεν αντιμετωπίζεται ως βάρος αλλά ως αξία.
Το πρόβλημα δεν είναι μόνο οικονομικό αλλά αντίληψης
Στην Ελλάδα, όπως και στις περισσότερες χώρες της Δύσης, η συζήτηση για το Δημογραφικό πρόβλημα συχνά περιορίζεται σε οικονομικούς δείκτες όπως μισθούς, επιδόματα και φοροαπαλλαγές. Το υψηλό κόστος ζωής και στέγασης, η ακριβή ή ανύπαρκτη παιδική μέριμνα και οι αβέβαιες εργασιακές συνθήκες, αποτελούν τροχοπέδη για τους νέους που επιθυμούν να γίνουν γονείς. Χωρίς σοβαρές επενδύσεις σε αυτές τις υποδομές, η συζήτηση για την αύξηση των γεννήσεων θα παραμένει θεωρητική. Ωστόσο, το πρόβλημα δεν είναι μόνο οικονομικό αλλά κυρίως αξιακό.
Αν η κοινωνία μας εξακολουθήσει να βλέπει τη γονεϊκότητα ως «εμπόδιο στην καριέρα» ή την οικογένεια ως «πολυτέλεια για λίγους», τότε και τα πιο γενναιόδωρα μέτρα θα έχουν περιορισμένο αντίκτυπο. Για να αρχίσει να αντιστρέφεται το Δημογραφικό πρόβλημα, πρέπει πρώτα να γίνει μια ριζική αλλαγή στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον ρόλο των παιδιών, της οικογένειας και της μητρότητας.
.jpg)
Πρέπει να ενισχύσουμε τον ρόλο της μητέρας
Η μητέρα δεν μπορεί να παραμένει στο περιθώριο της δημόσιας συζήτησης. Δεν είναι «ιδιωτική υπόθεση» να μεγαλώνεις παιδιά -είναι πράξη κοινωνικής επένδυσης. Αν θέλουμε να μιλήσουμε σοβαρά για δημογραφική ανάκαμψη, πρέπει να στηρίξουμε τη μητέρα σε όλα τα επίπεδα: εργασιακά, κοινωνικά, ψυχολογικά. Να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον όπου η επιλογή να κάνεις παιδιά δεν σε απομονώνει από την επαγγελματική και κοινωνική ζωή, αλλά σου δίνει μεγαλύτερη πρόσβαση και στήριξη.
Μητρότητα δεν σημαίνει «αυτοθυσία» αλλά χαρά
Ένα από τα πιο ύπουλα εμπόδια είναι τα ίδια τα στερεότυπα. Στη συλλογική μας μνήμη, η μητέρα παρουσιάζεται ως φιγούρα αυτοθυσίας, που «χάνεται» για χάρη των παιδιών. Όσο κι αν αυτό κουβαλά αγάπη και ηρωισμό, κρύβει και ένα μήνυμα που φοβίζει τις νέες γυναίκες: ότι η μητρότητα σημαίνει να χάσεις τον εαυτό σου.
Οι τελευταίες έρευνες, όμως, δείχνουν ότι οι σημερινοί νέοι θέλουν να ζουν ελεύθερα, να ταξιδεύουν, να εξελίσσονται, να έχουν προσωπικό χρόνο. Αν θέλουμε να τους πείσουμε να φανταστούν τον εαυτό τους με παιδιά, πρέπει να τους δείξουμε ότι η γονεϊκότητα μπορεί να συνυπάρχει με τα «θέλω» τους.
Με λίγα λόγια, πρέπει να αλλάξουμε το αφήγημα: η μητέρα μπορεί να είναι χαρούμενη, να εργάζεται, να έχει φίλους, να κρατά την προσωπικότητά της και παράλληλα να μεγαλώνει παιδιά. Η μητρότητα δεν είναι τιμωρία, είναι ευτυχία. Δεν σβήνει την ταυτότητά σου, την επαναπροσδιορίζει. Σε κάνει να αγαπάς πιο βαθιά και να ονειρεύεσαι πιο μακριά. Είναι η πιο όμορφη και γενναιόδωρη περιπέτεια της ζωής σου και δεν χρειάζεται να ακυρώσεις τα όνειρα και τις επιθυμίες σου για να τη ζήσεις.
Η οικογένεια δεν είναι «υποχρέωση» αλλά πηγή αγάπης
Για να λυθεί πραγματικά το Δημογραφικό, πρέπει να ξαναφέρουμε στο κέντρο της δημόσιας συζήτησης την αξία της οικογένειας όχι ως υποχρέωση ή κοινωνικό καθήκον αλλά ως πηγή αγάπης, σταθερότητας και συνέχειας.
Μια αξία που εμπλουτίζει τη ζωή, που δημιουργεί δεσμούς και που δίνει στους ανθρώπους έναν βαθύτερο λόγο να κοιτούν το μέλλον με αισιοδοξία.
Το Δημογραφικό πρόβλημα δεν είναι ένα «τεχνικό» ζήτημα που λύνεται με ένα νομοσχέδιο ή σε μια θητεία. Είναι βαθιά ανθρώπινο. Για να γεμίσουν ξανά οι παιδικές χαρές και οι σχολικές αίθουσες, πρέπει να δημιουργήσουμε μια κοινωνία που αγαπά τα παιδιά και σέβεται τους γονείς. Μια κοινωνία που βλέπει τη μητρότητα και την πατρότητα ως πηγή δύναμης, όχι ως βάρος.
Για να γεννηθούν περισσότερα παιδιά, πρέπει πρώτα να γεννηθεί μια νέα αντίληψη: ότι η οικογένεια είναι πολύτιμη, ότι η μητρότητα είναι δύναμη και χαρά και ότι η στήριξη των γονιών είναι επένδυση στο μέλλον όλων μας. Γιατί μπορεί οι αριθμοί να μετρούν τις γεννήσεις, αλλά τελικά οι άνθρωποι είναι αυτοί που κρατούν τη χώρα ζωντανή.
