Ο ι καθοδικοί δείκτες πρέπει να μας κινητοποιήσουν όλους και όλες για να συζητήσουμε, να σχεδιάσουμε και να αποφασίσουμε τι μπορούμε να κάνουμε καλύτερα και περισσότερο.
Πρωτοβουλίες, όπως αυτή του Εuro2day (και του mama365.gr που λειτουργεί κάτω από την «ομπρέλα» του Ομίλου Media2day) συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση του φαινομένου, που όμως δεν είναι μόνο ελληνικό. Παρατηρείται σε κάθε ανεπτυγμένη χώρα και μάλιστα πιο έντονα σε χώρες με υψηλό βιοτικό επίπεδο, τεχνολογική πρόοδο, σταθερή οικονομία, εύρωστο κράτος πρόνοιας με γενναίες πολιτικές στήριξης της οικογένειας, αλλά και εξισορρόπησης της οικογένειας με την εργασία.
Καμία από τις 8 πλουσιότερες και ισχυρότερες χώρες του κόσμου (G8) δεν έχει δείκτη γεννήσεων άνω ή έστω ίσο με 2 παιδιά ανά ζευγάρι την τελευταία δεκαετία. Οι πέντε πλουσιότερες χώρες στον κόσμο (το Λουξεμβούργο, η Ελβετία, η Ιρλανδία, η Νορβηγία και η Σιγκαπούρη), με σχεδόν πενταπλάσιο κατά κεφαλήν εισόδημα από το αντίστοιχο στην Ελλάδα, όλες καταγράφουν συνεχή πτώση στη γεννητικότητα.
Η Ελλάδα, λοιπόν, δεν είναι εξαίρεση αλλά μέρος αυτού που ονομάζω «το δημογραφικό παράδοξο της ευημερίας»: όσο αυξάνονται το εισόδημα, η οικονομική σταθερότητα και το προσδόκιμο ζωής, τόσο μειώνεται η επιθυμία -ή η δυνατότητα- των ανθρώπων να φέρουν παιδιά στον κόσμο.
Πώς αντιμετωπίζεται; Προφανώς όχι με ένα άρθρο και ένα νόμο. Είναι ένα πολυπαραγοντικό, σύνθετο πρόβλημα στις μετα-νεωτερικές κοινωνίες και χρειάζεται να αντιδράσουμε, όχι μόνο με οικονομικά μέτρα αλλά με μια νέα πολιτισμική αφήγηση που να ξαναδίνει αξία στη ζωή, στη φροντίδα, στη δημιουργία δεσμών. Ζούμε σε μια φρενήρη κοινωνική πραγματικότητα, όπου η απουσία νοήματος, η αποσύνδεση από την κοινότητα, η κλιματική κρίση, ο ναρκισσιστικός ατομισμός συνθέτουν ένα τοπίο, στο οποίο η τεκνοποίηση αντιμετωπίζεται ως ένα πρόσθετο άγχος, όχι ως ελπίδα.
Τι κάνουμε ήδη ως πολιτεία;
- Για πρώτη φορά στην ιστορία της, η χώρα μας διαθέτει αρμόδια υπουργική δομή για τη στήριξη της οικογένειας αλλά και μακροπρόθεσμο εθνικό σχέδιο για την αντιμετώπιση του Δημογραφικού ζητήματος με 20 δισ. ευρώ να έχουν δεσμευτεί για τη στήριξη των οικογενειών για την επόμενη δεκαετία.
- Εθνική στρατηγική για το μείζον στεγαστικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε με 43 μέτρα ύψους 6,5 δισ. ευρώ, που στοχεύουν στην τόνωση τόσο της προσφοράς ακινήτων όσο και τη στήριξη των εισοδημάτων των ενοικιαστών και των ιδιοκτητών παλαιών ακινήτων.
- Ειδικά φορολογικά κίνητρα για τον επαναπατρισμό των χιλιάδων Ελλήνων και Ελληνίδων που άφησαν τη χώρα στα χρόνια της κρίσης.
- Ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης για την εξισορρόπηση της επαγγελματικής με την οικογενειακή ζωή και τη δικαιότερη κατανομή των βαρών μεταξύ πατέρα και μητέρας.
- Έμφαση για πρώτη φορά στη δημόσια υγεία, την πρωτοβάθμια φροντίδα, την πρόληψη και την αντιμετώπιση μακροχρόνιων παθήσεων.
- Νέες πολιτικές φροντίδας και στήριξης των ευάλωτων από νέες προκλήσεις και απειλές, όπως η στρατηγική για τη βία ανηλίκων ή τον ψηφιακό εθισμό, αλλά και το εθνικό δίκτυο δομών για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας.
- Προτεραιότητα στην αύξηση της απασχόλησης των νέων, των γυναικών, των ΑμεΑ και των συνταξιούχων για την κάλυψη των κενών στην αγορά εργασίας.
- Εστίαση στην ελεγχόμενη μετανάστευση, ώστε η Ελλάδα να γίνει επιτέλους χώρα που επιλέγουμε εμείς ποιους και πόσους μετανάστες χρειαζόμαστε, με δεξιότητες και σε ποιες δραστηριότητες και περιοχές της χώρας.
- Πολιτικές για το κοινό μας σπίτι, το περιβάλλον, αλλά και για την περιφερειακή συνοχή.
- Σύγκρουση με το βαθύ κράτος της αναξιοκρατίας και της απουσίας της αξιολόγησης δομών, υπηρεσιών και υπαλλήλων.
- Και τέλος, συνέχιση της οικονομικής πολιτικής που πατάει γερά επάνω στη δημοσιονομική υπευθυνότητα, παράγει ασφαλή πλεονάσματα, δυναμικούς ρυθμούς ανάπτυξης και προσέλκυση περισσότερων και καλύτερων επενδύσεων.
Θα συνεχίσουμε ασφαλώς να υλοποιούμε κάθε εφικτή και αποτελεσματική πολιτική για να αντιμετωπίσουμε το Δημογραφικό πρόβλημα, αλλά χρειαζόμαστε και ένα νέο πολιτισμικό αφήγημα, όπου η μητρότητα και η πατρότητα, η θετική γονεϊκότητα, η δημιουργικότητα, η φροντίδα και η οικολογική ισορροπία να είναι πράξεις ηθικού πλούτου και νοήματος για τη ζωή.
Η δημιουργία οικογένειας δεν πρέπει να θεωρείται «καθυστέρηση στα σχέδια ζωής» αλλά το νόημα της ζωής. Όπου η γονιμότητα δεν είναι μόνο δημογραφικός δείκτης αλλά κοινωνική ελπίδα.
Σήμερα χρειαζόμαστε ένα νέο συλλογικό όραμα. Όχι απλώς για να γεννηθούν περισσότερα παιδιά αλλά για να αξίζει να γεννηθούν. Για να τους παραδώσουμε έναν κόσμο όχι πνιγμένο από κατανάλωση και τσιμέντο αλλά γεμάτο σχέσεις, ρίζες, μνήμη και σκοπό.
Μπορούμε άραγε να ονειρευτούμε μια Ελλάδα, όπου η οικονομική ανάπτυξη δεν θα καταπίνει τον φυσικό της πλούτο, αλλά θα χτίζεται πάνω στο μέτρο και στη σοφία της φύσης;
Μια Ελλάδα που δεν θα μετρά την πρόοδο μόνο σε ευρώ και ποσοστά, αλλά σε δέντρα που στέκουν ακόμα όρθια, σε χωριά που ξαναζωντανεύουν, σε σχολεία που γεμίζουν παιδικές φωνές;
Η απάντηση δεν βρίσκεται στην αναπαραγωγή ενός κουρασμένου μοντέλου που εξαντλεί ανθρώπους και πόρους, αλλά σε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, που θα βασίζεται στην αλληλεγγύη, τη βιωσιμότητα και την ελπίδα.
Χρειαζόμαστε μια οικονομία που σέβεται τον ρυθμό της ζωής, που δημιουργεί ευκαιρίες χωρίς να εξαντλεί.
Που επενδύει στον άνθρωπο, στη βιοποικιλότητα, στην πρωτογενή και δευτερογενή παραγωγή, στον ήπιο τουρισμό. Που βλέπει το δάσος, τη θάλασσα, το βουνό, όχι ως εμπόδιο στην ανάπτυξη αλλά ως θεμέλιο για ένα νέο μοντέλο ζωής.
Η Ελλάδα έχει έναν μοναδικό φυσικό και πολιτιστικό πλούτο. Όχι μόνο για να ζήσουμε καλύτερα εμείς, αλλά για να γεννηθούν με ελπίδα τα παιδιά του αύριο. Να ξαναβρούμε τις λέξεις που χάσαμε: ρίζες, κοινότητα, φροντίδα, νοιάξιμο, αξιοπρέπεια, συνέχεια.
